Rozwód z obcokrajowcem

Wobec tak wielu możliwości podróżowania i zwiedzania całego świata jakie dają nam współczesne rozwiązania w zakresie transportu, coraz częściej spotykanym zjawiskiem jest zawieranie małżeństw z obcokrajowcem, a zatem obywatelem innego państwa niż Polska. Może to być zarówno obywatel innego państwa będącego w Unii Europejskiej jak i kraju zupełnie spoza tej strefy, np. kraju afrykańskiego.

W takim przypadku, jeżeli między małżonkami nastąpi trwały i zupełny rozkład pożycia i oboje (lub tylko jedna strona) zdecydują się na rozwód, proces ten może okazać się bardziej skomplikowany, szczególnie w przypadku chęci rozwiedzenia się z obywatelem spoza Unii Europejskiej.

O tym jak wygląda proces rozwodowy z obcokrajowcem, w jakim kraju należy zainicjować postępowanie oraz gdzie będzie toczyć się rozwód w przypadku małżeństwa z cudzoziemcem dowiesz się z niniejszego artykułu.

Rozwód z obywatelem Unii Europejskiej

W jakim kraju złożyć pozew o rozwód?

W przypadku chęci wzięcia rozwodu z małżonkiem, który jest obywatelem innego niż Polska kraju UE, należy sięgnąć do Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 roku. Akt ten dotyczy jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. Zgodnie z przepisami zawartymi w tym rozporządzeniu, w sprawach właściwych dla małżonków państw członkowskich UE (a zatem również w sprawach rozwodowych) właściwe jest to państwo członkowskie, na terytorium którego:

• małżonkowie zwykle zamieszkują lub
• małżonkowie ostatnio zwykle zamieszkiwali, jeśli jeden z nich nadal tam zamieszkuje lub
• pozwany zwykle zamieszkuje lub
• w przypadku wspólnego pozwu o rozwód, którykolwiek z małżonków zwykle zamieszkuje lub
• składający pozew o rozwód zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej rok bezpośrednio przed złożeniem wniosku lub
• składający pozew o rozwód zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed złożeniem pozwu i jest albo obywatelem danego państwa członkowskiego albo, w przypadku Irlandii, ma tam miejsce stałego zamieszkania.

Mamy więc kilka możliwości co do tego, w jakim państwie może toczyć się proces rozwodowy w przypadku rozwodu z cudzoziemcem – obywatelem UE.

W jakim języku złożyć pozew o rozwód?

Pozew o rozwód co do zasady powinien być złożony w tym samym języku, który jest językiem urzędowym w kraju, w którym składamy pozew. Co ważne, również wszystkie dokumenty w tym m.in. akt małżeństwa czy akty urodzenia wspólnych dzieci małżonków, powinny także być przetłumaczone na ten język. Problematyczna może być natomiast sytuacja, w której jeden z małżonków nie posługuje się biegle językiem, w którym składamy pozew. Dla przykładu – jako żona – Polka składamy pozew w Polsce, a nasz mąż jest Francuzem i nie zna polskiego.

W takim przypadku zgodnie ustawą osobie niewładającej w wystarczającym stopniu językiem polskim zapewnia się prawo do występowania przed sądem w znanym przez nią języku i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza. Co istotne, obowiązek zapewnienia tłumaczenia to obowiązek dwukierunkowy – sąd musi zadbać również o to, aby składane w postępowaniu dokumenty, sporządzone w języku obcym, były przetłumaczone na język polski. Zatem warto mieć na uwadze, że brak znajomości języka polskiego przez naszego małżonka obcokrajowca, nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia postępowania rozwodowego przed sądem polskim.

Przepisy prawa jakiego państwa obowiązują w takim postępowaniu?

Co ważne, samo ustalenie, że sprawa będzie mogła się toczyć przed polskim sądem jako sądem właściwym nie oznacza z automatu, że nasz sąd prowadził będzie postępowanie rozwodowe na podstawie polskiego prawa. Może bowiem dojść do takiej sytuacji, w której zgodnie z powyższymi regułami sprawa trafi do sądu polskiego, ale zastosowanie znajdzie prawo materialne innego kraju, np. Francji.

Powyższe wynika z faktu, że zgodnie z ustawą prawo prywatne międzynarodowe rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa. W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu. Jeśli nie da się ustalić prawa właściwego według powyższych reguł, to do rozwiązania małżeństwa stosuje się prawo polskie. Nie jest wykluczona sytuacja, w której dla przeprowadzenia postępowania rozwodowego właściwy będzie sąd polski, natomiast zastosowanie znajdzie prawo materialne innego kraju. Prawo, które ma zastosowanie do naszego pozwu o rozwód, niekoniecznie musi być bowiem prawem kraju, w którym wniesiemy pozew.

Rozwód z obywatelem spoza Unii Europejskiej

W jakim kraju złożyć pozew o rozwód?

Jeśli małżonek jest cudzoziemcem spoza Unii Europejskiej, to ustalając kraj, w którym powinno toczyć się postępowanie sądowe należy sięgnąć do art. 1103¹ k.p.c., zgodnie z którym sąd polski będzie właściwy do przeprowadzenia rozwodu w sprawie, w której małżonek jest cudzoziemcem spoza UE, gdy:

• oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej lub
• małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej lub
• małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.

Od powyższego istnieje oczywiście kilka wyjątków, kiedy to rozwód będzie mimo tego toczył się w innym państwie. Wynika to z faktu, że gdy małżonkowie złożą pozwy rozwodowe w różnych państwach wówczas istotne jest w którym kraju jako pierwszym zostało wszczęte postępowanie, ponieważ to właśnie tam będzie toczyła się sprawa.

W jakim języku złożyć pozew o rozwód?

W kwestii języka, w którym należy złożyć pozew o rozwód obowiązują te same zasady, co przy rozwodzie z obywatelem państwa UE. A zatem – pozew o rozwód co do zasady powinien być złożony w tym samym języku, który jest językiem urzędowym w kraju, w którym składamy pozew. Co ważne, również wszystkie dokumenty w tym m.in. akt małżeństwa czy akty urodzenia wspólnych dzieci małżonków, powinny także być przetłumaczone na ten język. Problematyczna może być natomiast sytuacja, w której jeden z małżonków nie posługuje się biegle językiem, w którym składamy pozew. Dla przykładu – jako żona – polka składamy pozew w Polsce, a nasz mąż jest francuzem i nie zna polskiego. W takim przypadku zgodnie ustawą osobie niewładającej w wystarczającym stopniu językiem polskim zapewnia się prawo do występowania przed sądem w znanym przez nią języku i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza. Co istotne, obowiązek zapewnienia tłumaczenia to obowiązek dwukierunkowy – sąd musi zadbać również o to, aby składane w postępowaniu dokumenty, sporządzone w języku obcym, były przetłumaczone na język polski. Zatem warto mieć na uwadze, że brak znajomości języka polskiego przez naszego małżonka obcokrajowca, nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia postępowania rozwodowego przed sądem polskim.

Przepisy prawa jakiego państwa obowiązują w takim postępowaniu?

Tutaj również obowiązywać będą takie same zasady jak przy prowadzeniu rozwodu z obywatelem państwa UE. Obowiązują tu bowiem przepisy prawa prywatnego międzynarodowego, zgodnie z którym rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa. W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu. Dopiero w sytuacji, w której nie da się ustalić prawa właściwego według powyższych reguł, to do rozwiązania małżeństwa stosuje się prawo polskie.

Uznawanie rozwodów za granicą

Kolejną ważną kwestią przy rozwodach z cudzoziemcem, jest kwestia uznawania wyroku rozwodowego w innych państwach aniżeli to, które tego rozwodu udzieliło. Chodzi zatem o sytuacje, w której rozwód udzielony w Polsce wywoła skutki rozwiązania małżeństwa w każdym innym kraju. I tak zgodnie z prawem unijnym – rozwód (ale także separacja), które orzeczono w jednym kraju UE, są automatycznie uznawane w innych krajach UE – nie ma potrzeby dopełniania żadnych innych dodatkowych formalności. Nieco inaczej jest w przypadku krajów spoza UE. Tutaj jednak każdorazowo należy sprawdzić w tym zakresie przepisy prawa międzynarodowego, w szczególności poszczególnych umów łączących Polskę z innymi państwami.

Podsumowując, przesłanki do orzeczenia rozwodu z cudzoziemcem są takie same jak w przypadku małżeństwa dwóch obywateli polskich – trwały i zupełny rozkład pożycia na wszystkich trzech płaszczyznach (fizyczna, duchowa i gospodarcza). Różnicą będzie tylko to, do jakiego sądu złożymy pozew o rozwód (i w jakim języku) oraz gdzie będzie toczyć się postępowanie. Należy bowiem pamiętać, że w powyższych przypadkach sprawa może się toczyć również w innym kraju niż Polska. Co ważne, w sytuacji, w której małżonkowie złożą pozwy rozwodowe w różnych państwach wówczas istotne jest w którym kraju jako pierwszym zostało wszczęte postępowanie, ponieważ to właśnie tam będzie toczyła się sprawa.