Badania u biegłych OZSS

Sprawy rodzinne, w szczególności te w których udział biorą dzieci, bądź które bezpośrednio ich dotyczą, są sprawami szczególnymi. Przede wszystkim ich podstawową zasadą jest kierowanie się dobrem dziecka. W związku z tym w większości spraw dotyczących ich interesów, w szczególności takich jak sprawa o kontakty bądź o władzę rodzicielską, sąd podejmując jakiekolwiek decyzje powinien zrobić to dopiero po przeprowadzeniu rzetelnego postępowania dowodowego. W takich sprawach sąd korzysta z różnych narzędzi, przede wszystkim z opinii biegłych. Coraz większą popularność zyskuje w szczególności instytucja OZSS, a zatem Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów.

O tym czym jest OZSS, kto wchodzi w jego skład oraz kiedy i w jakich sprawach można skorzystać z opinii biegłego OZSS dowiesz się z niniejszego artykułu.

OZSS – co to takiego?

Na wstępie należy wskazać jak w ogóle rozwija się skrót OZSS oraz czym jest instytucja pod tym skrótem się kryjąca. OZSS to Opiniodawcze Zespoły Specjalistów Sądowych (dawniej przed zmianami w przepisach prawnych były one Rodzinnymi Ośrodkami Diagnostyczno – Konsultacyjnymi, powszechnie nazywanymi „RODK-ami”).

Zadaniem OZSS jest sporządzanie, na zlecenie sądu lub prokuratora, opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz w sprawach nieletnich, na podstawie przeprowadzonych badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich. Zespół składa się, jak sama nazwa zresztą wskazuje, ze specjalistów z dziedziny psychologii, psychiatrii, psychiatrii dzieci i młodzieży, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej oraz chorób wewnętrznych.

Zadania OZSS

Podstawowym zdaniem OZSS jest wydawanie opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz w sprawach dotyczących osób nieletnich. W praktyce najczęściej opinia tych specjalistów wykorzystywana jest jako dowód w sprawach rozwodowych (jeżeli w małżeństwie były dzieci) oraz w sprawach o uregulowanie kontaktów z dziećmi i dotyczących władzy rodzicielskiej (np. odebranie bądź ograniczenie władzy rodzicielskiej). Opinia taka stanowi ważny dowód w sprawach tego rodzaju. Może być przeprowadzona zarówno z urzędu na wniosek sądu lub prokuratora, ale może o niego także zawnioskować strona, na przykład rodzic.

Opinia biegłych z OZSS a opinia „zwykłego” biegłego

OZSS powołane zostały w szczególności dla dobra małoletnich. Niejako przewagą tej instytucji nad powołaniem „zwykłego” biegłego z listy biegłych sądowych jest przede wszystkim to, że opinii nie wydaje jedna osoba np. psycholog, ale zespół osób którzy posiadają wiedzę specjalną z kilku różnych dziedzin. Badanie przeprowadza bowiem 2 specjalistów – psycholog i pedagog lub dwóch psychologów ( z różnymi specjalnościami np. seksuolog). Zasadą wynikającą z przepisów jest bowiem, że w przypadku OZSS opinie tworzone są przez co najmniej 2 osoby.

Z całą pewnością taka opinia będzie zatem opinią kompleksową i co do zasady bardzo rzetelnym dowodem w sprawie. Celem takiej opinii jest bowiem udzielenie sądowi wyjaśnień w kwestiach, które wymagają wiadomości specjalnych, np. co do stopnia rozwoju dziecka, jego więzi emocjonalnej z rodzicem, tego czy doświadczyło ze strony opiekuna jakiejś krzywdy, czy ma jakieś traumy itp. Przedmiot opinii i pytania jakie zadaje sąd biegłym z OZSS mogą być naprawdę różne, w zależności od okoliczności danej sprawy.

Przedmiotem opinii w sprawach dotyczących dzieci może być np. wskazanie stopnia rozwoju dziecka (przede wszystkim emocjonalnego/psychicznego), ocena więzi rodziców z małoletnim, a także na przykład ocena zachowania rodzica oraz wpływ kontaktu rodzica z dzieckiem na jego stan psychiczny. Biegły w czasie badania skupia się m.in. na tym w jaki sposób dziecko wypowiada się o rodzicu, czy zachowanie dziecka nie świadczy przypadkiem o tym, że boi się ono rodzica itp. Dodatkowo opinia biegłych z OZSS jest poszerzona np. o takie elementy jak to czy dziecko jest zadbane, najedzone, prawidłowo ubrane bądź czy np. nie ma śladów przemocy. Ostatecznie opinia taka wydawana jest na podstawie przeprowadzonych badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich.

Jak wygląda badanie do opinii OZSS?

Często zadawanym pytaniem – szczególnie przez rodziców, którzy mają w nim brać udział jest to, jak wygląda badanie przez biegłych z OZSS przy wydawaniu opinii.

Nie da się jednak na nie jednoznacznie odpowiedzieć, ponieważ wszystko zależy od tego w jakiej sprawie powołany jest dowód z takiej opinii oraz co sprawdzić ma taka opinia. Ponadto, zależy to również od zakresu, który został wskazany biegłym lub specjalistom w postanowieniu sądu o dopuszczeniu tego dowodu. Z praktyki widać natomiast, że najczęściej trzeba się przygotować m.in. na obserwację, wywiad (w szczególności dotyczący życia osobistego, zawodowego, relacji partnerskiej czy relacji z dzieckiem), rozwiązywanie różnego rodzaju testów czy wypełnianie poszczególnych kwestionariuszy.

Weryfikacja opinii OZSS

Opinia z OZSS jest o tyle istotna, że niejednokrotnie w sprawie rodzinnej stanowi najważniejszy środek dowodowy. Nie oznacza to jednak, że ostateczne orzeczenie sądu będzie z nią zgodne, ponieważ należy pamiętać, że strona zawsze ma prawo do zakwestionowania opinii i zgłoszenia do niej swoich zastrzeżeń, a także dosłuchania biegłych na rozprawie, zdania im pytań itp.

W takim momencie szczególnie istotna może okazać się pomoc doświadczonego w sprawach rodzinnych adwokata. Jeżeli opinia nie jest rzetelna bądź też zawiera wewnętrzne sprzeczności lub sprzeczności z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym, należy w odpowiednim terminie wskazanym przez sąd zgłosić do niej zarzuty.

W pierwszej kolejności opinię biegłych z OZSS jak każdą inną opinię biegłych należy zbadać pod kątem zastosowanych w niej metod badawczych i prawidłowości ich dobrania do danej sprawy. Następnie istotne jest aby zwrócić uwagę na to, czy w równym stopniu wypowiada się ona w danej kwestii (np. kompetencji rodzicielskiej, więzi z dziećmi, relacji dzieci z dalszą rodziną) o każdej ze stron, a zatem czy np. bezpodstawnie nie „faworyzuje” matki dziecka.

Opinia OZSS w sprawach o kontakty ma bowiem charakter porównawczy. Jeśli zatem biegli wypowiadają się na temat np. stosunków dzieci z rodziną matki to winni wypowiedzieć się także na temat ich relacji z rodziną ojca. W innym razie jednym z zarzutów do takie opinii będzie jej niezupełność. Istotne jest także zweryfikowanie, czy treść opinii nie kłóci się z jej wnioskami, stanowiącymi podsumowanie opinii. Należy także sprawdzić czy opinia biegłych z OZSS zawiera odpowiedzi na wszystkie pytania sądu postawione w postanowieniu o jej zasięgnięciu. Warto zwrócić też uwagę czy opinia została wydana przez 2 specjalistów. Przeprowadzenie badania w OZSS przez jednego specjalistę jest niezgodne z przepisami i stanowi uchybienie, a zatem skuteczny zarzut do opinii.

Podsumowując, dowód z opinii biegłych z OZSS jest bardzo często powoływany przez sądy w sprawach rodzinnych. Opinia taka tworzona jest po przeprowadzeniu szczegółowych badań przez dwóch specjalistów z danych dziedzin jak psychologia i psychiatria. Dowód taki może być jednym z przydatniejszych w tego rodzaju sprawach, bowiem niejednokrotnie przyczynia się do wydania przez sąd orzeczenia jak najbardziej chroniącego interesy i dobro dziecka. Warto zatem z takiej możliwości korzystać. Natomiast jeżeli taka opinia nie jest dla nas korzystna, należy pamiętać, że stronie przysługuje możliwość złożenia do nich zarzutów. Ważne tylko, aby pilnować terminu na zrobienie tego.