Prywatny akt oskarżenia

Niewiele osób wie, że w przypadku niektórych przestępstw popełnionych na naszą szkodę, sami możemy wystąpić do sądu karnego w celu ukarania sprawcy przestępstwa, składając tzw. prywatny akt oskarżenia. Oznacza to, że w takiej sytuacji nie ma konieczności zgłaszania takiego przestępstwa na Policji czy w Prokuraturze, a my sami możemy pełnić rolę oskarżyciela (w tym przypadku prywatnego). Dotyczy to jednak tylko kilku wyraźnie wskazanych w Kodeksie karnym przestępstw, tj. zniesławienia, znieważenia, naruszenia nietykalności cielesnej oraz lekkiego uszczerbku na zdrowiu.

O tym na czym polegają te przestępstwa, jakie kary grożą za ich popełnienie, jak poprawnie sformułować prywatny akt oskarżenia oraz kiedy można go złożyć, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Zniesławienie

Przestępstwo zniesławienia zostało uregulowane w art. 212 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem „Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. Surowsza odpowiedzialność karna została przewidziana w kolejnym paragrafie, zgodnie z którym w przypadku zniesławienia dokonanego za pomocą środków masowego komunikowania sprawca podlega nie tylko grzywnie albo karze ograniczenia wolności, ale także karze pozbawienia wolności do roku.

Zniesławienie jest nie tylko pomówieniem osoby fizycznej, ale również osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. Przestępstwo zniesławienia godzi zatem w zewnętrzną część danej osoby, tj. jej reputację czy dobre imię.

Pomówienie może mieć miejsce zarówno poprzez bezpośrednie wygłoszenie nieprawdziwych informacji o kimś na forum przy innych osobach, ale również poprzez użycie środków masowego przekazu, przede wszystkim w mediach społecznościowych. Istotnym jest jednak, że aby mówić o zniesławieniu, działanie sprawcy musi spowodować poniżenie oraz ośmieszenie pokrzywdzonego w opinii publicznej. Skutki zniesławienia to jednak nie tylko poniżenie danej osoby w opinii publicznej, ale także utrata zaufania niezbędnego do wykonywania jakiegoś zawodu czy działalności, a także do piastowania danego stanowiska, np. prezydenta.

Zniesławienie może zostać popełnione także w Internecie, co w obecnych czasach ma miejsce coraz częściej. Jako przykład zniesławienia można podać sytuację, w której dana osoba umieszcza na Instagramie wpis na temat osoby prowadzącej działalność w Internecie, np. kanał na Youtube, nieprawdziwie pomawiając ją w tym wpisie i oskarżając np. o to, że oszukuje swoich widzów naciągając na pieniądze. Wpis ten powoduje, że niektóre firmy zrywają z tą osobą współprace, co z kolei skutkuje pozbawieniem ją znacznych korzyści finansowych. Skutkiem będzie tu także utrata zaufania niezbędnego dla dalszego prowadzenia działalności w Internecie.

Zniesławienie można zatem określić jako fałszywe oskarżenie. Co zatem ważne, przestępstwo zniesławienia nie wystąpi jednak, jeżeli zarzuty wobec pomawianej osoby przedstawione niepublicznie (np. w prywatnej rozmowie) są prawdziwe. Zniesławieniem nie będzie również wygłoszenie opinii o osobie, jeżeli zarzuty jej dotyczące są prawdziwe, a dodatkowo dotyczą one osoby pełniącej funkcję publiczną bądź też służą ochronie interesu społecznego.

Znieważenie

Przestępstwo znieważenia zostało z kolei uregulowane w art. 216 Kodeksu karnego, zgodnie z którym „Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. Zgodnie natomiast z § 2 omawianego przepisu, „Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. Widzimy więc, że w przypadku czynu zabronionego będącego znieważeniem, ustawodawca przewidział surowszą odpowiedzialność karną, gdy zniewaga nastąpi za pomocą środków masowego komunikowania, a więc w radiu, prasie, telewizji, czy przede wszystkim w Internecie.

Zniewaga będzie zatem naruszeniem czyjeś godności, która jest definiowana jako przeświadczenie danej osoby o własnej wartości. Naruszone zostaje tu dobre imię pokrzywdzonego. Znieważenie może być dokonane nawet pomimo nieobecności osoby, która jest znieważana, tzn. nie musi to być znieważenie „w cztery oczy”. Wystarczy bowiem, aby zniewaga wygłoszona była publicznie i do niej dotarła, a więc np. jakaś osoba znieważyła w grupie znajomych inną osobę, a następnie ktoś z tych znajomych poinformował o tym fakcie osobę znieważoną. Sprawca musi mieć jednak zamiar, aby zniewaga dotarła do osoby, której dotyczy.

Zniewagą będzie przede wszystkim ośmieszenie kogoś czy też skierowanie w jego kierunku słów powszechnie uważanych za obelżywe. Jednocześnie za zniewagę nie można uznać wplatania przez kogoś do rozmowy przekleństw/wulgaryzmów. Musi to być konkretna obraza skierowana w stronę osoby znieważanej.

Naruszenie nietykalności cielesnej

Z kolei zgodnie z art. 217 § 1 Kodeksu karnego „Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. Naruszenie nietykalności cielesnej stanowi zatem przestępstwo, którego popełnienie skutkować może skazaniem sprawcy na karę grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności nawet na 1 rok. Naruszenie nietykalności cielesnej może przybrać wieloraką postać.

W każdym jednak przypadku będzie to działanie polegające na fizycznej ingerencji sprawcy w nietykalność cielesną pokrzywdzonego. Jako przykład zachowań naruszających tę nietykalność można podać:

• uderzenie;
• popchnięcie;
• oplucie;
• szarpanie;
• oblanie płynem;
• spoliczkowanie;
• pocałowanie/przytulenie kogoś wbrew jego woli;
• przewrócenie kogoś.

Co ważne, aby stwierdzić, że doszło do popełnienia przestępstwa naruszenia nietykalności cielesnej nie musi wystąpić żaden skutek. To znaczy nie muszą wystąpić fizycznie na ciele jakieś ślady tego naruszenia, np. zadrapanie, siniak czy wypalenie dziury w ubraniu w przypadku oblania jakąś żrącą substancją. Sprawca będzie bowiem odpowiadał już za sam swój czyn, np. popchnięcie i przewrócenie nas, bez względu na to czy w wyniku tego działania rzeczywiście doznamy jakiegoś urazu.

Lekki uszczerbek na zdrowiu

Z lekkim uszczerbkiem na zdrowiu mamy natomiast do czynienia w sytuacji, w której ktoś naruszając naszą nietykalność cielesną w konsekwencji powoduje u nas tzw. lekki uszczerbek na zdrowiu. Lekkim uszczerbkiem będzie naruszenie czynności ciała lub rozstrój zdrowia, które trwa nie dłużej niż 7 dni. Zgodnie natomiast z art. 157 § 2 kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jako przykłady lekkiego uszczerbku na zdrowiu można wskazać m.in.:

• siniaki,
• strupy,
• lekkie otarcia naskórka.

Jestem ofiarą powyższych przestępstw – co mogę zrobić?

Wszystkie opisane wyżej przestępstwa ścigane są z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że pokrzywdzony sam wnosi do właściwego Sądu, Wydziału Karnego, prywatny akt oskarżenia, a następnie uczestniczy w postępowaniu w charakterze oskarżyciela prywatnego. Sądem właściwym co do zasady będzie Sąd miejsca popełnienia przestępstwa. Prywatny akt oskarżenia nie jest bardzo sformalizowanym pismem. Wystarczy, że pokrzywdzony zawrze w nim:

• oznaczenie Sądu, do którego składane jest pismo;
• dane oskarżonego (imię, nazwisko, adres, e-mail);
• określenie zarzucanego oskarżonemu czynu;
• wskazanie dowodów na poparcie oskarżenia.

W prywatnym akcie oskarżenia pokrzywdzony musi w sposób należyty udowodnić, że do przestępstwa rzeczywiście doszło. W tym celu załączamy do pisma wszystkie dowody popełnionego przestępstwa, np. zdjęcia, nagrania, wyniki obdukcji (w przypadku uszczerbku na zdrowiu czy naruszeniu nietykalności cielesnej), wydruki rozmów, zeznania świadków itp.

Prywatny akt oskarżenia należy także opłacić. Obecny koszt takiego pisma to 300 zł, które wpłacić należy na rachunek bankowy Sądu, do którego wnosimy ten akt.

Termin na wniesienie prywatnego aktu oskarżenia

Jeżeli doszło do popełnienia któregoś z powyższych przestępstw, prywatny akt oskarżenia należy złożyć w ciągu roku od dnia, w którym pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy, tj. po prostu poznał tożsamość osoby, która go zniesławiła/znieważyła czy naruszyła jego nietykalność cielesną. Nie może to jednak być nie później niż w terminie 3 lat od dnia popełnienia przestępstwa. Zachowanie tych terminów jest bardzo istotne, bowiem po ich upływie przestępstwa prywatnoskargowe opisane wyżej ulegają przedawnieniu. Przedawnienie w tym przypadku oznacza po prostu, że przestępstwa te nie mogą być później ścigane, a więc de facto sprawca pozostanie bezkarny.

Podsumowując, jeżeli dojdzie do popełnienia któregoś z wyżej wymienionych przestępstw, tj. zniesławienia, znieważenia, naruszenia nietykalności cielesnej bądź lekkiego uszczerbku na zdrowiu, pokrzywdzony uprawniony jest wnieść do Sądu prywatny akt oskarżenia w celu ukarania sprawcy oraz obrony swojej reputacji, godności i dobrego imienia. Należy zebrać jednak wszystkie dowody potwierdzające, że do tego czynu zabronionego doszło. Ponadto należy pamiętać, że uprawnienie do wniesienia takiego aktu ograniczone jest terminem. Dlatego w sytuacji, gdy jesteśmy pokrzywdzeni którymś z wyżej opisanych przestępstw, warto zwrócić się do profesjonalnego pełnomocnika, który udzieli fachowej porady prawnej i pomoże sporządzić prywatny akt oskarżenia.