Uprowadzenie dziecka za granicę

W dzisiejszych czasach, kiedy podróżowanie tak naprawdę po całym świecie jest dostępne dla każdego, bez większych przeszkód, coraz częściej pojawiającymi się sprawami są te związane z nielegalnym wywiezieniem dziecka za granicę przez jednego z rodziców. Problem uprowadzeń dzieci za granicę jest coraz bardziej powszechny. Niewątpliwie są to sytuacje trudne i bardzo stresujące, a co najważniejsze – wymagające podjęcia jak najszybszych działań. Powszechnie wiadomo bowiem, że w sytuacji uprowadzenia dziecka najważniejszą rolę odgrywa czas.

O tym czym jest uprowadzenie dziecka za granicę, co grozi za taki czyn oraz jak postępować w sytuacji, gdy nasze dziecko zostanie uprowadzone za granicę przez drugiego rodzica, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Uprowadzenie dziecka za granicę – kiedy nie jest legalne?

Na początku należy dokładnie wyjaśnić w jakich sytuacjach będziemy mogli mówić o nielegalnym wywiezieniu dziecka za granicę przez jednego z rodziców. Nie jest przecież tak, że rodzic nigdy nie może zabrać swojego dziecka do innego kraju, np. na wakacje.

I tak, o nielegalnym uprowadzeniu dziecka możemy mówić w sytuacji, gdy obydwoje rodziców mają pełnię władzy rodzicielskiej i wspólnie wychowują dziecko w Polsce, jednak jeden z nich nagle decyduje się bez zgody drugiego, bądź przy jego wyraźnym sprzeciwie, wyjechać z dzieckiem do innego kraju, na przykład Francji, z zamiarem stałego pobytu. Uprowadzeniem będzie także sytuacja, w której jeden z rodziców na stałe mieszka w innym kraju, natomiast miejsce zamieszkania dziecka zostało określone przy drugim z nich – w Polsce. Jeżeli rodzic mieszkający za granicą, realizuje kontakty z dzieckiem w swoim miejscu zamieszkania, a następnie nie zwróci dziecka do Polski – tu również będziemy mówić o nielegalnym uprowadzeniu za granicę. Podobnie będzie w sytuacji, gdy jeden z rodziców zabierze dziecko na wakacje za granicę i wbrew drugiemu z rodziców, zostanie tam z nim po upływie czasu przeznaczonego na wyjazd wakacyjny.

Podsumowując, możemy wyróżnić dwie sytuację:

• uprowadzenie dziecka za granicę,
• zatrzymanie dziecka za granicą.

Co zrobić w sytuacji uprowadzenia dziecka za granicę?

Dla sytuacji takich jak opisane powyżej, została uregulowana specjalna procedura w trybie tzw. Konwencji Haskiej. Ten akt prawny ma na celu ochronę dzieci oraz rodzica, którego dziecko w bezprawny sposób zostało uprowadzone bądź zatrzymane za granicą. Konwencja ustanawia konkretne procedury prawne, które mają na celu szybkie wydanie dziecka do kraju jego stałego pobytu. Przepisy Konwencji mają zastosowanie we wszystkich krajach, które ją ratyfikowały, a obecnie jest ich aż ponad 90.

W przypadku uprowadzenia dziecka, rodzic poszkodowany może złożyć wniosek o jego powrót do właściwego organu centralnego w kraju, w którym dziecko zostało zatrzymane. Wniosek taki może być złożony, gdy:

• uprowadzone dziecko nie ukończyło jeszcze 16 roku życia,
• państwo, do którego uprowadzono dziecko, jest stroną Konwencji,
• uprowadzone dziecko miało miejsce stałego pobytu w państwie, które było stroną Konwencji w czasie uprowadzenia,
• osoba składająca wniosek ma w tym interes prawny, tj. poprzez uprowadzenie doszło do naruszenia przysługującego jej prawa do opieki, które skutecznie wykonywał w chwili uprowadzenia dziecka.

W Polsce wniosek o zwrot dziecka składa się pisemnie w dwóch językach – polskim oraz urzędowym państwa, w którym obecnie przebywa uprowadzone dziecko. Przy czym jeżeli osoba składająca wniosek nie wie, w jakim kraju znajduje się jej dziecko – nie jest to przeszkodą. Wtedy wystarczą jakiekolwiek wskazówki i przypuszczenia co do tego, gdzie może przebywać dziecko. Wniosek taki może złożyć każda osoba, instytucja lub inna organizacja, która utrzymuje, że dziecko zostało bezprawnie uprowadzone lub zatrzymane z naruszeniem prawa do opieki.

Wniosek składa się na formularzu dostępnym na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Co ważne, postępowanie to jest bezpłatne. Zgodnie z wzorem – do wniosku należy dołączyć szereg wskazanych w nim załączników – dokumentów, które mają wykazać nasz interes prawny w złożeniu tego wniosku, tożsamość naszą i dziecka, w tym m.in.:

• zdjęcie dziecka,
• dokument potwierdzający sprawowanie władzy rodzicielskiej (np. orzeczenie sądowe, akt urodzenia dziecka),
• dokument tożsamości dziecka (np. dowód osobisty, paszport czy legitymacja szkolna),
• dokument potwierdzający, że dziecko przed uprowadzeniem na stałe mieszkało w Polsce (np. zaświadczenie o uczęszczaniu do danej szkoły czy zaświadczenie o zameldowaniu).

We wniosku wskazuje się też na wszystkie posiadane przez nas informacje, które jakkolwiek mogą być pomocne przy odnalezieniu dziecka i ustaleniu jego aktualnego miejsca pobytu. Należy także, oczywiście w miarę naszych możliwości, wskazać wszystkie informacje – w tym dane tożsamości osoby, która uprowadziła dziecko.

Po złożeniu przez nas wniosku, Minister Sprawiedliwości niezwłocznie przekazuje go bezpośrednio do organu centralnego państwa, w którym dziecko aktualnie przebywa. Władze państwa, do którego został przekazany wniosek działania w celu odnalezienia dziecka muszą podjąć niezwłocznie, tj. w ciągu sześciu tygodni od daty jego wpłynięcia.

Następnie sprawa kierowana jest już do właściwego Sądu okręgowego. Wraz z wnioskiem przekazuje się również pismo zawierające prośbę o nadesłanie informacji lub podjęcie innych czynności niezbędnych do realizacji celów Konwencji. Warto także pamiętać, że wniosek można złożyć bezpośrednio do właściwego Sądu okręgowego, z pominięciem procedury przed Ministrem Sprawiedliwości.

Co jednak ważne, w sprawach prowadzonych w sądach na podstawie Konwencji Haskiej obowiązuje tzw. przymus adwokacko-radcowski. Oznacza to, że wniosek o wydanie dziecka powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego.

Postępowanie o wydanie dziecka przed sądem

Po wpłynięciu wniosku o wydanie dziecka, Sąd zarządza wyznaczenie rozprawy oraz zobowiązuje drugą stronę, tj. tą która uprowadziła dziecko, do złożenia odpowiedzi na wniosek we wskazanym przez niego terminie. Po otrzymaniu tej odpowiedzi, Sąd przesyła ją Ministrowi Sprawiedliwości.

Co ważne, w sytuacji, w której miejsce pobytu dziecka i osoby, która je uprowadziła nie jest znane, Sąd rozpoznający sprawę ma kompetencje do przeprowadzenia stosownego dochodzenia w celu ustalenia tego miejsca pobytu. W szczególności może się on zwrócić w tej sprawie do Policji czy kuratora sądowego.

Kolejno, Sąd wyznacza termin rozprawy, a całe postępowanie kończy się wydaniem postanowienia, w którym określa się termin, w jakim zobowiązany powinien oddać uprawnionemu dziecko. Co istotne, postanowienie to jest zaskarżalne. W związku z tym wydane orzeczenie staje się skuteczne dopiero po jego uprawomocnieniu się, a więc po zakończeniu postępowania odwoławczego, jeżeli oczywiście było ono zaskarżone przez którąś ze stron.

Co grozi za uprowadzenie dziecka za granicę?

W omawianym temacie warto także podkreślić, że nielegalne uprowadzenie bądź zatrzymanie dziecka małoletniego za granicą stanowi przestępstwo. Zgodnie z art. 211 k.k. kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Sprawę taką można zatem poza sądem, zgłosić bezpośrednio do organów ścigania – na Policję czy do Prokuratury.

Podsumowując, uprowadzenie dziecka to bardzo trudne doświadczenie. Konwencja Haska zapewnia natomiast przeprowadzenie szybkiego i sprawnego postępowania w celu sprowadzenia dziecka z powrotem do kraju. W sprawach tych obowiązuje jednak przymus adwokacko-radcowski. Dlatego w przypadku, w którym nasze dziecko zostało uprowadzone, zalecamy kontakt z profesjonalnym adwokatem specjalizującym się w sprawach rodzinnych, w tym tych prowadzonych w trybie Konwencji Haskiej.