W dzisiejszych czasach coraz więcej małżeństw podejmuje decyzję o rozwodzie. Z oczywistych względów najlepszym rozwiązaniem jest, gdy małżonkowie są zgodni co do rozwiązania małżeństwa, bez wzajemnego obarczania się winą za przyczyny rozpadu związku.

Niejednokrotnie zdarza się jednak, że rozpad małżeństwa następuje z winy któregoś z małżonków, np. w wyniku zdrady, alkoholizmu, znęcania się nad rodziną, itp.

Może być i tak, że to oboje małżonkowie przyczynili się do rozkładu pożycia małżeńskiego i nie sposób przypisać winy za taki stan rzeczy wyłącznie jednemu z nich. Kiedy Sąd orzeka rozwód z orzeczeniem o winie? W jaki sposób ustala się winę i to, kto ją ponosi? O tym dowiesz się z niniejszego artykułu.

Przesłanki orzeczenia rozwodu.

Zanim przejdziemy do kwestii ustalania winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego warto zwrócić uwagę na to, kiedy Sąd w ogóle może orzec rozwód. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 56 § 1 k.r.o., jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

Jak wynika z treści w/w przepisu, w obecnym stanie prawnym bezwzględną, pozytywną przesłanką rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, przy czym zupełność i trwałość rozkładu muszą wystąpić łącznie. 

Mając na względzie fakt, że wspólne pożycie małżonków w rozumieniu Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego polega na duchowej, fizycznej oraz gospodarczej więzi małżonków, Sąd Najwyższy uznał, iż rozkład pożycia jest zupełny dopiero wtedy, gdy uległy zerwaniu wszystkie wyżej wymienione więzi łączące małżonków. Warto pamiętać, że rozkład, o którym mowa powyżej, jest procesem rozciągniętym w czasie, a nie zdarzeniem jednorazowym. Trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego oznacza natomiast, że doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, iż na tle konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Sąd nie może zatem orzec rozwodu tak długo, jak długo nie stwierdzi zaniku pożycia małżeńskiego wykazującego cechy zupełności i trwałości.

Dopiero wówczas, gdy Sąd dojdzie do przekonania, że rozkład pożycia małżeńskiego ma charakter zupełny i trwały, może przejść do zbadania, czy nie zachodzą w konkretnym stanie faktycznym przesłanki negatywne do orzeczenia rozwodu. Są nimi:

• sprzeczność z dobrem małoletnich dzieci małżonków,
• sprzeczność z zasadami współżycia społecznego,
• brak zgody małżonka niewinnego, która nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W przypadku, gdy Sąd ustali, że zachodzi którakolwiek z w/w przesłanek negatywnych, nie orzeknie on o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, mimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Wina w rozkładzie pożycia małżeńskiego.

W sytuacji, gdy Sąd ustali, że małżonków nie łączy już więź gospodarcza, duchowa i fizyczna a stan ten ma charakter trwały, przejdzie do ustalania czy i który z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia.

Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego może ustalić, że:

• oboje małżonkowie ponoszą winę za rozkład pożycia,
• jeden z małżonków jest wyłącznie winny rozkładu pożycia.

Pojęcie winy nie zostało zdefiniowane na gruncie prawa rodzinnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazywano, że skoro Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji winy na potrzeby własnych regulacji prawnych, zastosowanie znajdzie ogólne rozumienie winy z prawa cywilnego. Wedle niego zaś na winę składają się dwa elementy:

• obiektywny,
• subiektywny.

Element obiektywny występuje wtedy, gdy zachowanie małżonka narusza jego obowiązki ustawowe lub wypływające z zasad współżycia społecznego. Za zawinione, na gruncie przepisów rozwodowych, uznaje się działania lub zaniechania małżonka będące wyrazem jego woli, które stanowią naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa małżeńskiego (art. 23, 24, 27 k.r.o.) lub zasad współżycia społecznego i prowadzą do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Element subiektywny winy oznacza natomiast możliwość przewidywania znaczenia i skutków zachowania się oraz możliwość podjęcia i ujawnienia woli co do nastąpienia określonych skutków. Inaczej mówiąc polega on na naganności zachowań, zarzucalności czynów czy zaniechań.

Najczęściej występującymi zachowaniami, jakie Sąd uznaje za zawinione w przypadku rozwodu są:

• zdrada małżeńska,
• uzależnienia (alkoholizm, narkomania, hazard),
• stosowanie przemocy w rodzinie, znęcanie się nad rodziną,
• brak przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny,
• porzucenie współmałżonka,
• brak lojalności wobec małżonka,
• zazdrość, zaborcza kontrola małżonka,
• zatajenie przez małżonkiem faktu bezpłodności.

Co szczególnie istotne, nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich stanowić będzie o winie danego małżonka, lecz tylko te, które miało wpływ na spowodowanie (bądź utrwalenie) rozkładu pożycia małżeńskiego.

Od czego więc zależy, czy Sąd przyjmie winę obojga małżonków za rozpad małżeństwa, czy też wyłączną winę jednego z nich?

Art. 57 § 1 k.r.o. nie wprowadza rozróżnienia stopnia winy małżonków. Podstawą przyjęcia winy małżonka jest więc ustalenie, że jego zachowanie przyczyniło się do powstania lub pogłębienia rozkładu. Obojętne natomiast dla oceny winy jest to, w jakim stopniu każde z małżonków przyczyniło się do tego. Nierówny stopień winy małżonków nie stanowi przeszkody do uznania ich współwinnymi rozkładu pożycia. Małżonek, który zawinił powstanie jednej z wielu przyczyn rozkładu, musi być uznany za współwinnego, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu, i to cięższych, przewinień.

Ważne! Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Jedynie więc w przypadku zgodnego stanowiska małżonków w przedmiocie rozwiązania małżeństwa bez orzekania o winie, możliwe jest uzyskanie rozwodu w takiej formie.

Co daje orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy małżonka?

Uzyskanie rozwodu z orzeczeniem wyłącznej winy jednego z małżonków otwiera małżonkowi niewinnemu drogę do uzyskania alimentów. Zgodnie z art. 60 § 2 k.r.o. jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Powyższe oznacza, że uprawniony do alimentów nie musi znajdować się w niedostatku. Wystarczającym jest bowiem, by rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, co należy wykazać w toczącym się postępowaniu rozwodowym.