Zachowek a wydziedziczenie

Zachowek jest instytucją, którą wiele osób próbuje kwestionować. Pomimo, że ma na celu ochronę osób najbliższych dla spadkodawcy, to jednak jest dość mocną ingerencją w jego ostatnią wolę. Dlatego też coraz więcej osób zastanawia się nad tym, jak można „obejść” tę instytucje. Najczęściej próbują robić to przez liczne darowizny, co jednak nie zawsze będzie skuteczne. Nawet bowiem wyłączenie darowizn ze spadku, nie zawsze sprawi, że nie będą miały one wpływu na wysokość zachowku. Drugim pomysłem – zdecydowanie bardziej skutecznym jest wydziedziczenie, choć należy wspomnieć, że można z niego skorzystać wyłącznie w ściśle określonych przez prawo przypadkach.

O tym czym jest wydziedziczenie, kiedy można go dokonać, jakie są skutki wydziedziczenia oraz jak wydziedziczenie wpływa na prawo do zachowku, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Zachowek – czym jest?

Na początek należy wskazać czym w ogóle jest zachowek. Otóż zachowek jest instytucją, która chroni spadkodawców najbliższych dla osoby zmarłej. Jest to bowiem świadczenie zagwarantowane przez prawo dla tych osób, które z jakiś względów zostały przez spadkodawcę całkowicie pominięci bądź uwzględnieni tylko w niewielkim stopniu w testamencie, w wyniku czego zostali odsunięci od dziedziczenia.

Zachowek jest zatem pewnego rodzaju ingerencją w wolną wolę zmarłego, który z jakiś powodów zdecydował, że po jego śmierci np. żona czy syn, nie otrzymają spadku. Można zatem wskazać, że zachowek stanowi rekompensatę dla najbliższych członków rodziny, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie i stanowi zabezpieczenie ich interesów.

Zachowek – komu przysługuje?

Zgodnie z treścią art. 991 k.c. zachowek należy się zstępnym (dzieci, wnuki, prawnuki itp.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Wysokość zachowku uzależniona jest od kilku czynników wskazanych w ustawie. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych natomiast przypadkach zachowek wynosi połowę wartości tego udziału.

Wydziedziczenie – czym jest?

Wydziedziczenie jest natomiast instytucją, która umożliwia spadkodawcy pozbawienie osoby uprawnionej do zachowku tego prawa. Wydziedziczyć można natomiast wyłącznie z jednej z trzech przyczyn określonych w Kodeksie cywilnym, tj.:

• osoba uprawniona do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. prowadzi naganny styl życia – alkoholizm, narkomania, zaniedbywanie rodziny);
• osoba uprawniona do zachowku dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci (przestępstwo musi być stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu karnego);
• osoba uprawniona do zachowku uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. wyrzuciła spadkodawcę z domu, nie interesuje się nim i zerwała z nim kontakt, nie zapewnia spadkodawcy opieki niezbędnej z uwagi na jego wiek czy stan zdrowia).

Powyższy katalog przyczyn wydziedziczenia jest katalogiem zamkniętym co oznacza, że wydziedziczenie z innych przyczyn niż wyżej wskazane, nie będzie skuteczne.

Jak skutecznie kogoś wydziedziczyć?

Jeżeli zdaniem spadkodawcy zachowanie osoby uprawnionej po nim do zachowku spełnia którąś z wyżej wskazanych przesłanek, może oficjalnie ją wydziedziczyć. Aby jednak działanie to było skuteczne, należy spisać testament i to tak, aby był on ważny. Wydziedziczenie musi być bowiem dokonane w testamencie – inaczej nie będzie skuteczne.

Skutki wydziedziczenia

Skutkiem prawidłowego wydziedziczenia będzie pozbawienie prawa do zachowku. Warto jednak pamiętać, że zstępni wydziedziczonego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę. Skutki wydziedziczenia dotykają zatem wyłącznie jedną, indywidualnie oznaczoną osobę, którą skutecznie wydziedziczył w testamencie spadkodawca.

Podsumowując, instytucja zachowku ma w polskim prawie bardzo duże znaczenie. Jednak istnieją mechanizmy – takie jak wydziedziczenie, które pozwalają skutecznie pozbawić osobę uprawnioną do zachowku tego prawa. Nie można jednak samodzielnie decydować o przyczynie wydziedziczenia, są one bowiem ściśle określone przez prawo i nie mogą być wolą spadkodawcy zmieniane czy rozszerzane.

W przypadku chęci dokonania skutecznego wydziedziczenia osoby uprawnionej po nas do zachowku i ustalenia czy w ogóle jest to w danym przypadku możliwe, zachęcamy do kontaktu z Adwokat Angeliką Rucińską, doświadczoną w sprawach rodzinnych, w tym również spadkowych.