Stwierdzenie nabycia spadku a dział spadku

Po śmierci każdej osoby jego najbliżsi mają do załatwienia wiele formalności. Chodzi tu oczywiście nie tylko o kwestie związane z pogrzebem i pochówkiem, ale również o kwestie prawne. Większość osób odchodzących z tego świata zostawia po sobie bowiem zawsze jakiś spadek. Aby dojść do uregulowania sytuacji prawnej pozostawionego spadku musimy wykonać wiele czynności. Dwie najważniejsze z nich to stwierdzenie nabycia spadku oraz dział spadku. Choć oba pojęcia są ze sobą ściśle związane, dotyczą różnych etapów postępowania spadkowego i mają odmienne cele.

O tym czym jest stwierdzenie nabycia spadku, a czym dział spadku oraz jak i kiedy można ich dokonać dowiesz się z niniejszego artykułu.

Stwierdzenie nabycia spadku – na czym polega i jak je zrobić?

W pierwszej kolejności należy wskazać, że z chwilą śmierci spadkodawcy, jego spadkobierca nabywa spadek z mocy samego prawa. Aby stać się spadkobiercą nie jest zatem konieczne podejmowanie żadnych szczególnych czynności. Nie oznacza to jednak, że ostatecznie zawsze ten spadek otrzymamy. W chwili śmierci np. naszego rodzica, po którym dziedziczymy, możliwe są dla nas jako spadkobiercy trzy różne działania:

• przyjęcie spadku wprost,
• przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza,
• odrzucenie spadku.

Przyjęcie spadku wprostoznacza, że spadkobierca decyduje się przejąć na siebie cały spadek, bez żadnych ograniczeń. Zatem otrzyma nie tylko jego aktywa, ale przede wszystkim pasywa, czyli zobowiązania jakie pozostawił po sobie spadkodawca. Oznacza to, że od chwili przyjęcia spadku wprost, spadkobierca odpowiada za spłatę długów spadkowych. Z kolei w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarzaspadkobierca będzie ponosił odpowiedzialność za długi spadkowe wyłącznie do wartości ustalonego w wykazie/spisie inwentarza stanu czynnego tego spadku. Rozwiązanie to ma na celu ochronę spadkobierców, w szczególności w sytuacji, w której dopiero po przyjęciu spadku okaże się, że zobowiązania jakie pozostawił po sobie zmarły przewyższają pozostawione w spadku składniki majątku. Natomiast gdy nie chcemy w ogóle przyjmować spadku, opcją pozostaje odrzucenie spadku.

Zgodnie z art. 1018 § 3 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed Sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku (chwila śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku! Jeżeli po upływie 6 miesięcy od otwarcia spadku spadkobiercy nie składali jakichkolwiek oświadczeń spadek zostanie nabyty z dobrodziejstwem inwentarza.

Stwierdzenie nabycia spadku jest zatem postępowaniem – sądowym lub notarialnym – którego celem jest ustalenie, kto jest spadkobiercą po zmarłej osobie oraz jaki udział w spadku przysługuje każdemu z nich. Innymi słowy, na tym etapie określa się krąg osób uprawnionych do dziedziczenia i wielkość ich udziałów. To właśnie na tym etapie składane są ww. oświadczenia dotyczące spadku.

Sąd lub notariusz, na podstawie przedstawionych dokumentów (np. testament, akt zgonu, odpis aktu urodzenia), ustala kto jest spadkobiercą, jaki udział w spadku przysługuje każdemu spadkobiercy, czy istnieje testament i jakie są jego postanowienia.

Jak przeprowadzić stwierdzenie nabycia spadku?

Jak wspomniano wyżej – są do tego dwie drogi. Stwierdzenia nabycia spadku można dochodzić przed Sądem rejonowym właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, po złożeniu i opłaceniu stosownego wniosku. Takie postępowanie z reguły trwa kilka miesięcy i kończy się na jednym posiedzeniu. Drugą opcją, która jest nieco droższa, ale również o wiele szybsza, jest umówienie spotkania u notariusza, na którym sporządza on akt poświadczenia dziedziczenia. Aby do tego doszło, u notariusza muszą pojawić się wszyscy spadkobiercy i w oświadczeniu woli wyrazić zgodę na przyjęcie swojej części spadku. Po podpisaniu dokumentu przez wszystkich spadkobierców, notariusz dokonuje stosownego wpisu do Rejestru Spadkowego.

Dział spadku – czym jest?

Dział spadku jest z kolei postępowaniem, którego celem jest fizyczny podział majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców. Pisaliśmy o tym TUTAJ. Oznacza to, że ustalane jest, kto otrzyma konkretne przedmioty lub prawa należące do spadku. Etap ten nie jest możliwy bez wcześniejszego dokonania stwierdzenia nabycia spadku.

Dział spadku może odbyć się:

• w drodze umowy – spadkobiercy mogą samodzielnie podzielić spadek, sporządzając stosowną umowę,
• w postępowaniu sądowym – jeśli spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia, Sąd dokonuje podziału na ich wniosek. Wniosek taki podlega opłacie 1000 zł, chyba że zawiera zgodny plan podziału – wtedy opłata wynosi 300 zł.

W trakcie sądowego postępowania o dział spadku Sąd dokonuje wyceny majątku spadkowego i ustala, który spadkobierca otrzyma konkretne składniki majątku. Może to nastąpić poprzez:

• przydział – każdy spadkobierca otrzymuje określone przedmioty lub prawa,
• sprzedaż: część majątku jest sprzedawana, a uzyskane środki są dzielone pomiędzy spadkobierców, stosownie do otrzymanych w spadku udziałów.

Podsumowując, stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku to dwa odrębne, choć powiązane ze sobą postępowania. Pierwsze z nich służy ustaleniu, kto dziedziczy po zmarłej osobie, a drugie – podziałowi majątku pomiędzy spadkobierców. Oba postępowania są niezbędne do prawidłowego zakończenia procesu spadkowego. W przypadku konieczności przeprowadzenia ww. postępowań, zachęcamy do zwrócenia się do adwokat Angeliki Rucińskiej, która udzieli fachowej porady prawnej w tym zakresie i pomoże przejść przez całą procedurę nabycia i działu spadku.