Stalking i groźby karalne w świetle kodeksu karnego.

Stalking jest to przestępstwo, które zostało określone w polskim kodeksie karnym jako tzw. uporczywe nękanie. Czyn ten został stypizowany w art. 190a k.k. i stanowi jedno z najnowszych przestępstw w prawie karnym. Przepisy art. 190a zostały bowiem dodane przez ustawę z dnia 25 lutego 2011 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny, która weszła w życie z dniem 06 czerwca 2011 r.

Ciekawostką jest, że aktualne brzmienie przepisów art. 190a k.k. zostało nadane ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.

Dodanie w/w typu przestępstwa do polskiej ustawy karnej stanowiło odpowiedź na coraz częściej pojawiający się problem natarczywych, uciążliwych i wyjątkowo uprzykrzających życie zachowań osób trzecich, wobec których organy ścigania były dotychczas bezradne.

Od uporczywego nękania (stalkingu) odróżnić jednak należy przestępstwo określone w art. 190 k.k., tj. groźbę karalną. Dla prawidłowego zrozumienia istoty w/w przestępstw niezbędne jest szczegółowe omówienie każdego z nich z osobna.

Stalking- elementy czynu zabronionego.

Zgodnie z treścią art. 190a § 1 k.k. kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Pierwszym elementem, na który składa się przestępstwo stalkingu jest uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej.

Czym więc jest to “uporczywe nękanie”?

Trudność zawiera się w interpretacji słowa „nękanie”, którego ustawa nie definiuje. W słowniku języka polskiego znaleźć można definicję słowa „nękanie”, które oznacza: „ustawicznie dręczyć, trapić, niepokoić (czymś) kogoś, dokuczać komuś, nie dawać chwili spokoju”.

Nękaniem będzie więc zbiór takich zachowań, które obiektywnie nosić będą cechy postępowania, prowadzącego do udręczenia, trapienia, zastraszenia, zdominowania, oddziaływania na wolę, upokorzenia lub wywoływania innych skutków czy doznań negatywnych.

Należy zauważyć, że poszczególne zachowania sprawcy, w oderwaniu od kontekstu sytuacyjnego, nie muszą same w sobie stanowić czynów zabronionych. Nie ma bowiem niczego złego np. w wysłaniu komuś listu, wiadomości sms, e-mail czy złożeniu osobiście wizyty. Problem pojawia się w chwili, gdy listów czy wiadomości sms jest zdecydowanie za dużo (np. po kilkadziesiąt dziennie), a ich adresat tego sobie wyraźnie nie życzy.

Ważne jest, że nękanie musi być “uporczywe”, co oznacza, że musi trwać przez określony czas, a także być intensywne, nieustępliwe, natarczywe, obsesyjne i odbywać się wbrew woli pokrzywdzonego. O uporczywości świadczy nie tylko częstotliwość oraz okres nękania, ale również ignorowanie przez sprawcę wyraźnych próśb osoby pokrzywdzonej o zaprzestanie zachowań wzbudzających w niej poczucie zagrożenia, poniżenia, udręczenia lub naruszających jej prywatność.

Pamiętać należy, że na przestępstwo uporczywego nękania mogą składać się różne zachowania, np. wysyłanie wiadomości sms, śledzenie, wykonywanie połączeń telefonicznych, publikowanie zdjęć i treści o pokrzywdzonym, wysyłanie niechcianych prezentów, pozostawianie listów w miejscu zamieszkania, podglądanie, zakładanie podsłuchu, akty przemocy bądź wandalizmu wobec pokrzywdzonego, szantaż emocjonalny, nawiązywanie kontaktu z bliskimi pokrzywdzonego, itp.

Ważne! Poszczególne zachowania sprawcy przestępstwa stalkingu mogą stanowić także naruszenie innych przepisów prawa karnego czy prawa wykroczeń, np. naruszenie miru domowego, kradzież rzeczy należących do pokrzywdzonego czy groźba karalna.

Drugim elementem który musi zaistnieć dla zarzucenia sprawcy przestępstwa z art. 190a § 1 k.k. jest wzbudzenie u pokrzywdzonego lub osoby dla niej najbliższej uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia, poniżenia lub udręczenia albo istotnego naruszenia jego prywatności. W/w elementy przestępstwa stalkingu należą jednak do kategorii subiektywnych.

Mogą się bowiem zdarzyć takie sytuacje, gdy pokrzywdzony na skutek działań oprawcy zacznie odczuwać lęk, zmieniając swoje zachowanie, nawyki, szukając pomocy u osób trzecich, jak i takie, gdy u pokrzywdzonego, z uwagi na silną psychikę, nie występuje poczucie zagrożenia, lecz zachowanie sprawcy zmusza pokrzywdzonego do niekomfortowych zmian w jego życiu.

Ważne! Skutki, do jakich prowadzić ma uporczywe nękanie tj. poniżenie i udręczenie zostały wprowadzone do przepisu ustawą z dnia 31 marca 2020 roku o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.

Przestępstwo stalkingu zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Należy jednak pamiętać, że w przypadku, gdy w następstwie uporczywego nękania pokrzywdzony targnie się na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Warto również wskazać, że takiej samej karze podlega sprawca, który podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Mowa tutaj o przestępstwie tzw. “kradzieży tożsamości”.

Pamiętać należy, że ściganie przestępstwa stalkingu następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Elementy przestępstwa groźby karalnej.

Jak wskazano wyżej, poszczególne zachowania sprawcy stalkingu mogą stanowić naruszenie innych przepisów prawa karnego, w tym art. 190 k.k., który typizuje przestępstwo groźby karalnej. Zgodnie z treścią art. 190 § 1 k.k. kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Z powyższego wynika więc, iż istotą groźby karalnej jest to, że jej treścią jest wyłącznie popełnienie przestępstwa na szkodę pokrzywdzonego albo osoby mu najbliższej (np. uszkodzenia ciała, zniszczenia mienia, pozbawienia życia).

Forma groźby nie ma żadnego znaczenia (grozić można więc gestem czy słowem). Podkreślić należy, że dla bytu przestępstwa z art. 190 k.k. istotne znaczenie odgrywa subiektywne odczucie pokrzywdzonego, tzn. sprawca musi wzbudzić u niego uzasadnioną obawę, że zapowiedź przestępczego działania zostanie spełniona. Istotne jest więc nie tyle ustalenie czy rzeczywiście istniało prawdopodobieństwo spełnienia groźby, co ustalenie, że groźba ta wzbudzała w pokrzywdzonym uzasadniona obawę tego, że będzie spełniona.

Nie jest więc konieczne, aby sprawca miał rzeczywiście groźbę wykonać, ani też by istniały obiektywne możliwości jej spełnienia. Jednak należy wyraźnie zaznaczyć, że obawa pokrzywdzonego co do spełnienia groźny musi być uzasadniona, tj. konieczne jest stwierdzenie w konkretnej sprawie, iż każdy przeciętny człowiek, o podobnej do ofiary osobowości, cechach psychiki, intelektu, umysłowości i warunkach wedle wszelkiego prawdopodobieństwa uznałby tę groźbę za realną i wzbudzającą obawę zrealizowania.

Ważne! Groźba karalna ścigana jest wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego.

Jeżeli jesteś ofiarą przestępstwa stalkingu bądź groźby karalnej albo postawiono Ci zarzut popełnienia w/w przestępstw, zapraszam do bezpośredniego kontaktu z moją kancelarią adwokacką w mieście Poznań. Jako adwokat prowadzę sprawy karne w tym m.in. o czyn z art. 190a § 1 k.k. i 190 § 1 k.k.