Seks z małoletnim – czy to przestępstwo?

Od kilku lat w społeczeństwie zauważalna jest tendencja do rozpoczynania współżycia w coraz młodszym wieku. Wiele osób zapomina przy tym, że zgodnie z prawem obowiązującym w Polsce, uprawianie seksu w pewnym wieku, tj. z małoletnim, jest zabronione. O tym kiedy seks z małoletnim jest nielegalny, jakie grożą za to kary oraz czy zgoda małoletniego ma znaczenie dla odpowiedzialności karnej za seks z małoletnim, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Uwagi ogólne

Na początku należy wskazać, że w Polsce seks legalny jest dopiero od momentu ukończenia 15-stego roku życia. Uznaje się bowiem, że ze względu na niedojrzałość, dziecko do tego wieku nie jest w stanie nigdy prawidłowo ocenić sytuacji zagrożenia i podjąć wiążącej decyzji co do kwestii współżycia. Zatem w przypadku stosunku z osobą poniżej tego wieku, dojdzie do popełnienia przestępstwa.

Mówiąc o obcowaniu z małoletnim, mamy na myśli stosunek pomiędzy dwoma osobami, z czego co najmniej jedna z nich nie ukończyła 15-stu lat. Zasadniczo można wyróżnić dwie sytuacje:

• obcowanie z małoletnim przez dorosłego,
• obcowanie z małoletnim przez innego małoletniego.

Trzeba także podkreślić, że dla odpowiedzialności karnej sprawcy za przestępstwo obcowania płciowego z małoletnim, ewentualna zgoda osoby małoletniej na seks nie ma żadnego znaczenia. Oznacza to, że osoba, która współżyje z małoletnim, będzie podlegać odpowiedzialności karnej, nawet, jeżeli stosunek odbył się za jego zgodą, a nawet z jego inicjatywy.

W przepisach Kodeksu karnego, seks z małoletnim określany jest jako „obcowanie płciowe”. Co ważne, jest to pojęcie bardzo szerokie. Zalicza się do niego nie tylko „zwykły” stosunek, ale także wszystkie jego odmiany, jak na przykład stosunek oralny czy analny. Karalne jest także dopuszczenie się wobec osoby małoletniej innej czynności seksualnej lub doprowadzenie ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania. Za takie „inne czynności seksualne” zalicza się takie zachowanie, niemieszczące się w pojęciu obcowania płciowego, które związane jest z szeroko pojętym życiem płciowym człowieka polegające na kontakcie cielesnym sprawcy z pokrzywdzonym lub przynajmniej na cielesnym i mającym charakter seksualny zaangażowaniu ofiary (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1999 roku, sygn. I KZP 17/99). Jako przykład można wskazać przestępstwo pedofilii, kiedy co prawda jego sprawca nie obcuje z małoletnim, ale na przykład masturbuje się na jego widok.

Seks dorosłego z małoletnim

Tak jak zostało wskazane wyżej, w kwestii współżycia seksualnego z małoletnim możemy wyróżnić dwie sytuacje. Pierwszą jest taka, w której jedną ze stron stosunku jest małoletnia, a druga jest osobą dorosłą. Tego rodzaju stosunki są oczywiście zakazane. Zgodnie z art. 200 § 1 k.k., kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15. Co ważne, przyjmuje się, że popełnienie tego przestępstwa następuje także wtedy, gdy sprawca nie ma wiedzy, że osoba małoletnia nie ukończyła lat 15, ale możliwość taką przewiduje i godzi się na to.

Seks małoletniego z małoletnim

Drugą sytuacją jest taka, w której seks uprawiany jest przez małoletniego z drugą osobą małoletnią. Wątek ten jest o tyle istotny, że od kilku lat znacząco widać rozluźnienie relacji seksualnych wśród coraz to młodszych osób. Często nastolatkowie będący w związku, chcą spróbować wspólnego współżycia.

Co jednak ważne, w polskim prawie seks z osobą poniżej 15 roku życia jest karany zawsze. Nie ma przy tym znaczenia czy był on dobrowolny, czy wyrażono na niego zgodę itp. Zatem nawet w sytuacji, w której nastolatkowie są parą, tym samym będąc w związku i zechcą uprawiać seks – nie będzie to legalne.

Jednocześnie trzeba natomiast zaznaczyć, że małoletnich obowiązują nieco inne – łagodniejsze przepisy z prawa karnego, a zatem nie podlegają oni aż tak surowej odpowiedzialności karnej jak osoby dorosłe, które obcują z małoletnimi,

Przestępstwo obcowania płciowego z małoletnim, niezależnie od tego czy drugą stroną stosunku była osoba dorosła czy małoletni, jest ścigane z oskarżenia publicznego. Oznacza to, że prokurator czy Policja mogą prowadzić postępowanie karne w sprawie popełnienia tego czynu, niezależnie od tego czy wniosek o ściganie zgłosił małoletni – pokrzywdzony. Regulacja taka wynika z tego, że sprawy dotyczące przestępstw seksualnych są bardzo delikatne. Ofiary tego przestępstwa często doznają traumy. Są zbyt przestraszone żeby w ogóle zgłosić fakt krzywdy jaką doznały. Niejednokrotnie na przykład z początku zgłaszają popełnienie przestępstwa, ale wycofują zeznania z uwagi na strach przed sprawcą przestępstwa. Dlatego też ustawodawca przewidział możliwość prowadzenia postępowania w sprawie tego przestępstwa niezależnie od wniosku pokrzywdzonego.

Warto także zaznaczyć, że sprawy te są nie tylko bardzo delikatne, ale również trudne dowodowo. Nie jest bowiem łatwo wykazać, że rzeczywiście doszło do stosunku z małoletnim. Dlatego w takich sprawach często wykonywana jest opinia biegłego – psychologa, seksuologa czy psychiatry. Po przeprowadzeniu odpowiednich badań są oni często w stanie stwierdzić czy doszło do takiego stosunku. Ważne są także zeznania świadków czy inne dowody jak np. wydruki z rozmów stron stosunku czy zdjęcia/filmy.

Błąd co do wieku osoby pokrzywdzonej

Co istotne, są takie sytuacje, w których pomimo współżycia z osobą małoletnią, sprawca nie poniesie odpowiedzialności karnej. Dzieje się tak, gdy sprawca wykaże, że pozostawał w błędzie co do wieku osoby małoletniej. Zgodnie bowiem z art. 28 § 1 k.k., nie popełnia przestępstwa, kto pozostaje w usprawiedliwionym błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. Zatem, jeżeli sprawca był przekonany, że osoba, z którą współżyje ma ponad 15 lat, bo na przykład dziewczyna wygląda dojrzale, miała mocny makijaż itp., nie można będzie go skazać. Zgodnie z orzecznictwem sądów, błąd co do wieku ofiary zachodzi, gdy modelowy obywatel o cechach psychofizycznych sprawcy nie mógłby w podobnych okolicznościach rozpoznać, że przedmiotem czynności wykonawczej jest małoletni poniżej lat 15 (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 sierpnia 2020 roku, sygn. II AKa 106/20).

Podsumowując, w Polsce jakiekolwiek współżycie z małoletnim, tj. z osobą poniżej 15-stego roku życia, jest nielegalne. Nie ma przy tym znaczenia czy drugą stroną stosunku płciowego jest osoba dorosła czy również małoletnia. Obcowanie płciowe z małoletnim jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 2 do 15 lat. Jedyną okolicznością wyłączającą odpowiedzialność karną z tego tytułu jest tzw. błąd co do wieku osoby pokrzywdzonej, tj. sytuacja, gdy sprawca jest w usprawiedliwionym, błędnym przekonaniu, że osoba z którą współżyje jest starsza aniżeli 15 lat.