Przestępstwo posiadania substancji odurzających

Poza ściśle określonymi w prawie wyjątkami posiadanie narkotyków, tj. m.in. substancji odurzających oraz substancji psychotropowych w Polsce jest zabronione. Ustawodawca przewidział odpowiedzialność karną dla osób posiadających te substancje, nawet w niewielkiej ilości.

O tym, kiedy posiadanie narkotyków będzie stanowić przestępstwo, jakie kary grożą za posiadanie narkotyków oraz kiedy i czy w jakiś sytuacjach w Polsce można je posiadać legalnie dowiesz się z niniejszego artykułu.

Przestępstwa narkotykowe – czym są?

Tak zwane przestępstwa narkotykowe uregulowane zostały w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2005 nr 179 poz. 1485), dalej jako: u.o.p.n. Na początku należy wskazać, że za narkotyki uznawane są zarówno m.in. środki odurzające jak i środki psychotropowe. Zgodnie z omawianą ustawą za przestępstwa narkotykowe uważane są przede wszystkim:

• handel narkotykami,
• wytwarzanie, przetwarzanie i przerabianie narkotyków, ale także przyrządów służących wyrobowi narkotyków,
• wprowadzanie narkotyków do obrotu,
• posiadanie narkotyków.

Odpowiedzialność karna za posiadanie substancji odurzających – kiedy?

Przepisy karne odnoszące się do tzw. przestępstw narkotykowych zawarte zostały w rozdziale 7 omawianej ustawy. O przestępstwie polegającym na posiadaniu substancji odurzających lub psychotropowych stanowi art. 62 u.o.p.n.

Zgodnie z tym przepisem kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli posiadane środki są w znacznej ilości, ustawodawca przewidział surowszą odpowiedzialność karną, tj. karę pozbawienia wolności od roku do lat 10. Z kolei w wypadku mniejszej wagi, sprawca za posiadanie substancji odurzających lub psychotropowych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności w granicach do 1 roku.

Surowość kary w przypadku tych przestępstw zależy jednak nie tylko od posiadanej ilości substancji, ale także od ich rodzaju. Narkotyki można bowiem podzielić na tzw. narkotyki miękkie (np. marihuana) oraz tzw. narkotyki twarde (np. amfetamina). Podkreślić należy, że przestępstwo posiadania substancji odurzających jest czynem zabronionym, który można popełnić wyłącznie umyślnie. Umyślność w tym przypadku oznacza, że sprawca wie i godzi się na posiadanie tych substancji.

Posiadanie zgodnie z przyjętym orzecznictwem oznacza przede wszystkim świadome i faktyczne dysponowanie rzeczą. Należy przy tym zaznaczyć, że czas przez jaki posiadaliśmy dany przedmiot nie ma znaczenia, gdyż nawet chwilowe, krótkotrwałe posiadanie substancji odurzających wypełni znamiona posiadania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 czerwca 2006 r., sygn. II AKa 128/06). Mówiąc prościej, posiadać substancje odurzające oznacza po prostu je mieć, np. trzymać w swoim mieszkaniu, torbie czy nosić przy sobie w kieszeni.

Znaczna ilość posiadanych substancji

Jak zostało wyżej wskazane, kara jaka będzie grozić za posiadanie substancji odurzających zależy od ilości, tj. gramatury tych substancji jaką ktoś nielegalnie posiada.

Ustawodawca w przepisach nie określił konkretnej ilości, której przekroczenie stanowić będzie o znacznej ilości substancji odurzających, dlatego w tym miejscu należy odwołać się do orzecznictwa. Zgodnie z aktualnym, dominującym poglądem w tej kwestii, miarą znaczności ilości środków narkotycznych jest jej stosunek do potrzeb jednego człowieka. Dlatego też za znaczną ilość uważa się ilość wystarczającą do jednorazowego zaspokojenia potrzeb kilkudziesięciu osób.

Jak podkreślają jednak sądy, pogląd ten cały czas ewoluuje i jest uzupełniany o inne, dodatkowe kryteria, jak na przykład rodzaj narkotyków oraz cel podejmowanych przez sprawcę czynności w odniesieniu do posiadanych środków, tj. czy posiada je na własne potrzeby czy też w celu ich dalszej dystrybucji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 grudnia 2021 r., sygn. II AKa 52/21). Należy jednak pamiętać, że każdorazowo to do oceny Sądu należy uznanie, czy dana ilość w konkretnych okolicznościach będzie znaczna czy też nie, dlatego w tym zakresie w pewnych sytuacjach mogą występować niewielkie rozbieżności.

Wypadek mniejszej wagi

Z kolei w przypadku posiadania małej ilości substancji odurzających możemy mieć do czynienia z tzw. wypadkiem mniejszej wagi, a więc typem uprzywilejowanym omawianego przestępstwa. W tej sytuacji grożące za posiadanie tych substancji kary są niższe, bowiem Sąd może orzec na przykład tylko grzywnę. Dodatkowo w tym przypadku, jeżeli Sąd uzna, że orzeczenie kary byłoby bezcelowe, a społeczna szkodliwość czynu jest znikoma, może umorzyć postępowanie nie orzekając żadnych z wyżej wymienionych kar. Umorzenie postępowania w omawianej sytuacji jest jednak fakultatywne i zależy wyłącznie od decyzji danego Sądu.

Za wypadek mniejszej wagi można uznać sytuację posiadania substancji odurzającej w małej ilości wyłącznie na własny użytek.

Każdorazowo należy pamiętać jednak, że ocena co do tego czy czyn polegający na posiadaniu narkotyków stanowi wypadek mniejszej wagi „polega nie tylko na ocenie samej ilości środka odurzającego lub substancji psychotropowej, która wystarczała na utworzenie jednej porcji skutecznej psychoaktywnie, ale także rodzaj narkotyku (np. amfetamina nienależąca do narkotyków najłagodniejszych) oraz okoliczności podmiotowe czynu (np. że oskarżony był już karany za przestępstwo z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii)” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2019 r., sygn. IV KK 717/18).

Jakie kary grożą za posiadanie substancji odurzających?

Jak zostało wyżej omówione, kary, które grożą za posiadanie substancji odurzających uzależnione są przede wszystkim od ilości posiadanych substancji oraz ich rodzaju. Zatem zależnie od konkretnego przypadku, Sąd może orzec grzywnę, karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności nawet do lat 10.

W tym miejscu podkreślić także należy, że zgodnie z art. 34 ust. 2 u.o.p.n. posiadane bez uprawnienia środki odurzające, substancje psychotropowe, nowe substancje psychoaktywne lub ich preparaty podlegają zabezpieczeniu przez organy ścigania lub organy celne w trybie określonym w przepisach o postępowaniu karnym.

Oznacza to, że jeżeli sprawca zostanie złapany przez Policję posiadając przy sobie substancje odurzające, zostaną mu one zabrane. Oprócz omówionych wyżej kar grożących za posiadanie substancji odurzających, w przypadku popełnienia tego przestępstwa, istnieje również możliwość orzeczenia nawiązki. W razie skazania za przestępstwo posiadania substancji odurzających lub psychotropowych, sąd może orzec na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii nawiązkę w wysokości do 50 000 zł (art. 70 ust. 4 u.o.p.n.).

Obligatoryjnie w razie skazania za przestępstwo posiadania substancji odurzających lub psychotropowych, ale także w przypadku umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania karnego, Sąd orzeka także przepadek tych środków, nawet jeżeli nie były one własnością skazanego sprawcy. Sąd, orzekając przepadek przedmiotów, może zarządzić ich zniszczenie (art. 70 ust. 2 u.o.p.n.).

Czy posiadanie narkotyków w Polsce jest kiedykolwiek legalne?

Co do zasady posiadanie narkotyków – substancji odurzających lub substancji psychotropowych, w naszym kraju nie jest legalne. Ustawa przewiduje jedynie kilka, ściśle określonych prawem sytuacji, w których ich posiadanie będzie zgodne z prawem i nie spowoduje odpowiedzialności karnej po stronie ich posiadacza. Zgodnie z art. 33 u.o.p.n. środki odurzające grup I-N i II-N oraz substancje psychotropowe grup II-P, III-P i IV-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych lub prowadzenia badań.

Substancje psychotropowe grupy I-P mogą być używane wyłącznie w celu prowadzenia badań, a środki odurzające grupy IV-N wyłącznie w celu prowadzenia badań oraz w lecznictwie zwierząt – w zakresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 44f ustawy. Inne wyjątki dotyczą podmiotów leczniczych wskazanych w ustawie z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. 2001 nr 126 poz. 1381), które po uzyskaniu zgody właściwego organu mogą posiadać niektóre określone przepisami substancje, w celu medycznym oraz do badań klinicznych (art. 42 u.o.p.n.).

Podsumowując, o tym jak surowa kara grozi za posiadanie substancji odurzających lub substancji psychotropowych zależy jak duża jest ich ilość, a także jaki to rodzaj substancji. W przypadku zatrzymania, przeszukania bądź tymczasowego aresztowania z uwagi na posiadanie tych substancji warto zwrócić się do profesjonalnego obrońcy (adwokata), który udzieli fachowej porady prawnej.