Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną

Wśród wielu decyzji, które przy wstępowaniu w związek małżeński podejmują jego strony jest m.in. ta dotycząca ich majątków. Zasadą jest, że z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy stronami powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Małżonkowie mogą jednak zdecydować o podpisaniu umowy majątkowej małżeńskiej.

W takiej sytuacji między małżonkami istnieć będzie rozdzielność majątkowa. Rozdzielność majątkową można ustanowić także w trakcie trwania małżeństwa, a z mocy prawa ustaje ona z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód. Zasadą jest, że rozdzielność powstaje w tym dniu, w którym jest ustanowiona, czyli np. w dniu rozwodu czy w dniu, gdy małżonkowie spiszą stosowną umowę u notariusza. Niewiele osób wie natomiast, że prawo polskie dopuszcza przypadki, w których rozdzielność majątkowa między małżonkami może zostać ustanowiona z datą wsteczną.

O tym na czym polega rozdzielność majątkowa w małżeństwie, kiedy można żądać jej ustanowienia z datą wsteczną oraz co to oznacza, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Rozdzielność majątkowa – co oznacza?

Na początek należy wskazać kiedy w ogóle w małżeństwie możemy mieć do czynienia z rozdzielnością majątkową oraz co ona tak naprawdę oznacza. A zatem – rozdzielność majątkowa powstanie w sytuacji, w której przed zawarciem związku małżeńskiego bądź też w czasie jego trwania małżonkowie zdecydują się na podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej (intercyzy). Ustrój taki oznaczać będzie, że pomimo istnienia małżeństwa, każdy z małżonków nadal posiada swój oddzielny majątek, którym dysponuje według własnej woli. Dodatkowo, małżonkowie mogą dowolnie nim rozporządzać, tj. przede wszystkim samodzielnie zaciągać różnego rodzaju zobowiązania. W przypadku popadnięcia w długi, odpowiedzialny za nie jest również tylko jeden z małżonków – ten, który dług zaciągnął. Przy takim ustroju majątkowym małżeńskim, zarówno mąż jak i żona sprawują samodzielny zarząd nad swoim majątkiem, np. gdy żona kupi pralkę, będzie ona wyłącznie jej własnością, pomimo że znajduje się w mieszkaniu, w którym małżonkowie razem żyją.

Niewątpliwą zaletą osobnych majątków małżonków będzie przede wszystkim ochrona przed długami drugiego. Ma to szczególne znaczenie w przypadku, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, jest przedsiębiorcą czy wykonuje tzw. wolny zawód, np. lekarz, tłumacz, adwokat, radca prawny. Rozdzielność majątkowa pozwala bowiem w przypadku, gdy małżonek-przedsiębiorca ma jakiś wierzycieli, ograniczyć odpowiedzialność jedynie do jego majątku osobistego. W takiej sytuacji drugi z małżonków może być bezpieczny i nie martwić się o odpowiedzialność za długi drugiej strony, np. ewentualną egzekucję komorniczą także z jego majątku. Przy ewentualnym rozwodzie, ustrój rozdzielności również niewątpliwie stanowić będzie zaletę. Poza rozwodem nie będzie bowiem musiało toczyć się osobne postępowanie o podział majątku, które z reguły w praktyce jest bardzo ciężkim i długotrwałym, a także kosztownym procesem.

Wad rozdzielności majątkowej można z kolei dopatrywać się przede wszystkim z perspektywy tego małżonka, który mniej zarabia. Jeżeli druga strona ma znacznie większe dochody, nie będzie to dla niego żadną korzyścią. Jako niewątpliwą wadę można również wskazać sytuację, w której małżonkowie chcieliby zaciągnąć wspólne zobowiązanie np. kredyt na kupno mieszkania. W przypadku rozdzielności majątkowej mąż i żona nie mogą wziąć wspólnego kredytu, bowiem w takiej sytuacji nie mogą się wspólnie zadłużać. W takiej sytuacji każdemu z małżonków osobno ciężej będzie uzyskać zdolność kredytową. Przy rozdzielności majątkowej między małżonkami mogą też powstawać ewentualne spory na tle zaspokajania bieżących potrzeb rodziny, gdy np. jeden z nich nie będzie przeznaczał na to żadnej części swoich dochodów, a wydawać je będzie wyłącznie na osobiste przyjemności.

Rozdzielność majątkowa – kiedy można ją ustanowić i od kiedy obowiązuje?

Jak zostało wskazane wyżej, umowę majątkową małżeńską, która ustanawia rozdzielność majątkową między małżonkami można ustanowić:

• przed zawarciem małżeństwa,
• w trakcie trwania małżeństwa.

Wystarczy wspólnie udać się do notariusza i spisać stosowną umowę. Oczywiście, gdy tylko jeden z małżonków chcę ustanowić rozdzielność w trakcie trwania małżeństwa (a drugi nie wyraża na to zgody) pozostaje nam skierować do właściwego sądu sprawę o przymusowe ustanowienie rozdzielności majątkowej. Zasadą jest, że sąd uznając, że zachodzą ku temu powody, ustanawia rozdzielność od dnia wniesienia takiego pozwu do sądu bądź od dnia jego uprawomocnienia. Dzieje się to z uwagi na fakt, że aby wnieść pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej, już w chwili jego składania w sądzie, muszą istnieć ku temu przesłanki, tj. ważne powody do jej ustanowienia. Dlatego też taką datę najczęściej przyjmują sądy.

Oczywiście ustawodawca przewidział także sytuacje, w których możemy żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej z tzw. datą wsteczną, a zatem z datą wcześniejszą aniżeli złożenie pozwu do sądu. Dla przykładu – pozew o ustanowienie rozdzielności składamy w dniu 2 listopada 2024 roku, natomiast żądamy jej ustanowienia od dnia 1 stycznia 2023 roku. Co jednak ważne, nie możemy o tym decydować dowolnie.

Ustanowienie rozdzielności małżeńskiej z datą wsteczną niesie za sobą w sferze gospodarczej – szczególnie np. względem wierzycieli jednego z małżonka – bardzo poważne konsekwencje. Dlatego ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jest możliwe tylko w ściśle określonych w przepisach przypadkach, tj. kiedy występują ku temu „ważne powody”. W wyjątkowych sytuacjach sąd może ustanowić rozdzielność z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu, przez co już wówczas nie było możliwe zarządzanie przez nich majątkiem wspólnym. Podstawowym celem tej instytucji jest ochrona drugiego małżonka.

Oczywiście w kodeksie nie określono co dokładnie oznacza to sformułowanie, a zatem z pomocą przychodzą nam stanowiska doktryny i orzecznictwa. Przez ważne powody należy rozumieć sytuację, która w danych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły dobra rodziny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2003 roku, sygn. IV CKN 1710/00). Ważne powody do żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną to m.in.:

• długotrwała separacja faktyczna małżonków, która powoduje, że nie prowadzą oni już wspólnego gospodarstwa domowego, mają oddzielne budżety, konta itp.,
• hulaszczy tryb życia jednego z małżonków (hazard, marnotrawstwo pieniędzy, życie „ponad stan”),
• niekonsultowanie z małżonkiem poważnych inwestycji,
• brak porozumienia małżonków w zarządzaniu ich majątkiem,
• trwonienie majątku przez pijaństwo/narkomanię.

Podsumowując, rozdzielność majątkowa niewątpliwie jest rozwiązaniem posiadającym wiele zalet i ułatwiającym rozliczenia z małżonkiem w razie ewentualnego rozejścia się i rozwodu. Niekiedy zdarza się jednak, że aby chronić interesy jednego z małżonków, można ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną. Są to jednak wyjątkowe sytuację, w szczególności takie, gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu, przez co już wówczas nie było możliwe zarządzanie przez nich majątkiem wspólnym. Wszystkie te okoliczności trzeba natomiast należycie udowodnić.

Jeżeli chcemy ustanowić w naszym małżeństwie rozdzielność majątkową z datą wsteczną, warto zasięgnąć pomocy prawnika, takiego jak adwokat Angelika Rucińska, która specjalizuje się w sprawach rodzinnych.