Majątek osobisty małżonka a dziedziczenie spadku po jego śmierci

Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami z mocy prawa powstaje wspólność majątkowa (chyba że zawrą jedną z przewidzianych przez prawo umów majątkowych małżeńskich, np. intercyzę). Jednak nawet mimo istnienia pomiędzy małżonkami wspólności majątkowej należy pamiętać, że każdy z nich dalej dysponuje również swoim majątkiem osobistym. Skoro zatem przedmioty, które zgodnie z prawem wchodzą wyłącznie do majątku osobistego męża lub żony, nie są jednocześnie wspólne, pojawia się pytanie co dzieje się z nimi po śmierci małżonka. O tym co wchodzi w skład majątku osobistego każdego z małżonków, czy majątek ten podlega dziedziczeniu oraz kto dziedziczy majątek osobisty małżonka po jego śmierci dowiesz się z niniejszego artykułu.

Co wchodzi w skład majątku osobistego małżonka?

W pierwszej kolejności należy określić czym jest majątek osobisty każdego z małżonków oraz co wchodzi w jego skład. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową, przede wszystkim:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (tzn. zmarły w testamencie wskazał na przykład, że przepisuje mieszkanie nie tylko na swojego syna, ale także jego żonę i jego wolą jest, aby było ono w ich wspólnym majątku);
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (np. prawo udziału w zyskach spółki, wszelkie prawa majątkowe, wynikające z umowy spółki cywilnej oraz z osobowych spółek handlowych);
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. ubrania, kosmetyki, rzeczy służące zaspokajaniu hobby, np. profesjonalny sprzęt do robienia paznokci, sprzęt sportowy itp.);
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. prawo dożywocia, służebności osobiste, prawo do alimentów);
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
• wierzytelności (wymagalne i niewymagalne) z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytuły innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków (z wyjątkiem nagród wynikających z prawa pracy);
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy (chodzi tu jednak o samo prawo. Korzyści majątkowe przysługujące np. z tytułu praw autorskich za dany utwór traktowane są jako dochód z majątku osobistego, a zatem wchodzą one w skład majątku wspólnego);
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego (np. mąż dostał mieszkanie przed ślubem, później już po ślubie je sprzedał – pieniądze z tej sprzedaży jeżeli nie postanowiono inaczej w całości będą wchodzić w skład jego majątku osobistego).

Co wchodzi w skład majątku wspólnego stron?

Przy omawianym zagadnieniu, marginalnie należy wspomnieć także o tym, co wchodzi w skład majątku wspólnego stron małżeństwa. Zgodnie z k.r.i.o. majątek ten obejmuje co do zasady wszystkie przedmioty nabyte przez każdego z małżonków przez okres trwania małżeństwa, m.in.:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Czy majątek osobisty podlega dziedziczeniu?

Zgodnie z przepisami k.c., dziedziczeniu podlegają wszystkie składniki majątku osoby zmarłej, niezależnie od chwili jego nabycia. Z uwagi na to uregulowanie wskazać należy, że oczywiście majątek osobisty będzie zatem podlegał dziedziczeniu przez spadkobierców żyjących w chwili śmierci spadkodawcy.

Kto dziedziczy majątek osobisty po zmarłym małżonku?

Odpowiedź na to pytanie zależeć będzie przede wszystkim od tego czy zmarły pozostawił po sobie testament. Jeżeli jednak nie, zastosowanie będą miały przepisy o dziedziczeniu ustawowym. Zgodnie z przepisami w tym zakresie, jako pierwsi w kolejności do dziedziczenia są powołani małżonek zmarłego oraz jego dzieci. Dziedziczyć oni będą w częściach równych, jednak udział przypadający małżonkowi nie może wynosić mniej niż ¼ całości spadku. Jeżeli natomiast małżonkowie nie mieli dzieci, spadek podzieli się między małżonka, a rodziców zmarłego. Z kolei w sytuacji, w której rodzice nie żyją, małżonek może dziedziczyć z rodzeństwem zmarłego oraz z jego dziećmi. Zatem to, kto będzie dziedziczył majątek osobisty po zmarłym małżonku zależy od okoliczności konkretnej sprawy, od tego kto z osób powołanych do dziedziczenia przez ustawę będzie żył w chwili otwarcia spadku itp. Jeżeli na przykład umrze mąż w chwili, gdy żona jeszcze żyje – odziedziczy ona po nim odpowiednią część spadku zgodnie z ustawą, w skład którego wchodzą również przedmioty należące do jego majątku osobistego.

Podsumowując, dziedziczeniu podlegają wszystkie składniki majątku osoby zmarłej, a zatem również te wchodzące w skład jej majątku osobistego. Natomiast to, kto ten majątek odziedziczy zależy od wielu czynników i okoliczności danej sprawy jak m.in. to, czy zmarły pozostawił testament czy też może dojdzie do dziedziczenia ustawowego. Jeżeli nie ma testamentu, a w chwili śmierci męża żona jeszcze żyje, to co do zasady oczywiście odziedziczy ona po nim odpowiednią część spadku, w tym również jego majątku osobistego.

W przypadku chęci uzyskania informacji bądź pomocy w kwestii dziedziczenia po zmarłym małżonku, zalecamy jednak zwrócenie się do profesjonalnego pełnomocnika, który udzieli fachowej porady prawnej w tym zakresie.