Zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej

Kara pozbawienia wolności jest najcięższą gatunkowo karą, przewidzianą w polskim kodeksie karnym, z uwagi na jej izolacyjny charakter. Zasadniczo kara ta powinna zostać wykonana niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku skazującego. Polski ustawodawca uregulował jednak w kodeksie karnym instytucję warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, która pozwala na uniknięcie konieczności odbywania kary w warunkach zakładu karnego.

Wymierzenie sprawcy przestępstwa kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oznacza więc, że orzeczona wobec skazanego kara nie jest przez niego wykonywana, a po upływie oznaczonego okresu czasu, kara uznana jest za wykonaną, a sam fakt skazania ulega zatarciu. Wielu osobom wydaje się, że sprawcy, któremu sąd wymierzył taką karę “upiekło się”, bowiem nie trafił on do więzienia.

Pamiętać jednak należy, że w wymienionych w kodeksie karnym sytuacjach sąd może, a w pewnych wręcz musi zarządzić wykonanie kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej, co oznacza, że sprawca będzie musiał wówczas odbyć tę karę w zakładzie karnym.

O tym, w jakich sytuacjach dochodzi do zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej dowiesz się w niniejszym artykule.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.

Zanim przejdę do przesłanek zarządzenia przez sąd wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej warto na początku wskazać, kiedy sąd w ogóle może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności.

Zgodnie z treścią art. 69 § 1 k.k. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

W § 2 wskazano natomiast, że zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

W związku z powyższym przesłanki warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności są następujące:

• orzeczenie kary w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku,
• w chwili popełnienia przestępstwa sprawca nie był wcześniej skazany na karę pozbawienia wolności,
• orzeczenie kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania będzie wystarczające dla osiągnięcia celów kary (cel wychowawczy, prewencyjny i zapobiegawczy),
• postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa przemawiają za warunkowym zawieszeniem wykonania kary.

Ważne! Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

Warto pamiętać, że zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku. W okresie próby sąd może zobowiązać skazanego, np. do informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, wykonywania pracy zarobkowej, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, poddania się terapii uzależnień czy powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób.

Należy mieć również na uwadze to, że w przypadku wymierzenia przez sąd kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Po tym okresie przestępstwo uważa się je za niebyłe a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych.

Zarządzenie wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności.

Jak wskazano powyżej, w kodeksie karnym ustawodawca uregulował kilka sytuacji, w których sąd może albo wręcz musi zarządzić wykonanie zawieszonej kary pozbawienia wolności, co wiązać się będzie z koniecznością odbycia owej kary przez sprawcę w warunkach zakładu karnego.

Podstawy uzasadniające obligatoryjne zarządzenie wykonania kary zostały określone w art. 75 § 1, 1a i 2a k.k., natomiast podstawy fakultatywnego zarządzenia wykonania kary zawieszonej zostały określone w art. 75 § 2 i 3 k.k.

Sąd ma obowiązek zarządzić wykonanie kary pozbawienia wolności uprzednio zawieszonej, jeżeli skazany w okresie próby:

1. popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju. Przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne. W tym wypadku przesłanką do zarządzenia wykonania zawieszonej kary nie będzie popełnienie przez sprawcę jakiegokolwiek przestępstwa w okresie próby. Musi to być umyślne przestępstwo podobne! Ponadto podstawą do odwieszenia kary będzie popełnienie kolejnego przestępstwa w okresie próby, nie zaś orzeczenie wyroku w okresie próby za czyn, który został popełniony wcześniej. Dodatkowo sprawca musi zostać skazany za popełnienie przestępstwa na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

2. rażąco naruszył porządek prawny w ten sposób, że ponownie użył przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej, które z nim wspólnie zamieszkują, a za tego rodzaju przestępne zachowanie jest aktualnie skazany na karę warunkowo zawieszoną i poddawany próbie.

W tym przypadku do zarządzenia wykonania kary uprzednio zawieszonej nie jest konieczne skazanie sprawcy za ponowne użycie przemocy lub groźby bezprawnej. Warunkiem zarządzenia wykonania kary jest samo niewłaściwe zachowanie sprawcy, polegające na ponownym użyciu przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, niezależnie od tego, czy zostało wszczęte postępowanie karne w takiej sprawie przeciwko skazanemu. Inaczej mówiąc, wystarczy niebudzące wątpliwości stwierdzenie zaistnienia takiego faktu, np. przez wezwaną na interwencję Policję. Warto podkreślić, że zgodnie ze stanowiskiem doktryny do zarządzenia wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności nie jest też wymagane skierowanie tego typu czynu przeciwko tej samej osobie najbliższej lub małoletniej zamieszkującej pod wspólnym dachem, bowiem skazany mógł już zmienić rodzinę, powielając naganny sposób zachowania wobec innej osoby najbliższej lub małoletniej.

3. rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w art. 75 § 1 k.k. (tj. umyślne, ale niepodobne do poprzedniego, umyślne podobne do poprzedniego, za które został skazany, ale na inną karę niż bezwzględne pozbawienie wolności ewentualnie przestępstwo nieumyślne), albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku, jeżeli któraś z tych okoliczności miała miejsce po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez zawodowego kuratora sądowego w trybie art. 173 § 4 k.k.w. informującego go o negatywnych skutkach niezastosowania się do upomnienia, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.

Rażącym naruszeniem porządku prawnego jest przede wszystkim fakt popełnienia przestępstwa z zakresu prawa zarówno karnego powszechnego, jak i skarbowego lub wojskowego albo wykroczenia powszechnego lub skarbowego. Natomiast o uchylaniu się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku można mówić wówczas, gdy sprawca celowo lub przynajmniej w sposób zamierzony ich nie wykonuje, mając ku temu możliwość. Nie jest uchylaniem się sam fakt nierealizowania nałożonych obowiązków lub innych ciężarów, jeśli wynika to z obiektywnych trudności w ich wypełnianiu, a nie ze złej woli osoby skazanej. Ustawodawca wprowadził tu nową podstawę obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary, jeżeli skazany miał możliwość skorygowania zachowania po pisemnym upomnieniu przez kuratora sądowego.

Jak wskazano wyżej, podstawy fakultatywnego zarządzenia wykonania kary zawieszonej zostały określone w art. 75 § 2 i 3 k.k. Zarządzenie wykonania zawieszonej kary pozostawiono do uznania sądu w dwóch przypadkach:

1. gdy skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełniając przestępstwo inne niż określone w art. 75 § 1 k.k., albo gdy uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub od przepadku, a nie był wcześniej pisemnie upomniany przez kuratora o możliwych ujemnych konsekwencjach takiego zachowania,
2. jeżeli skazany po wydaniu wyroku skazującego na karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo (jakiekolwiek).

Warto pamiętać, że zarządzając wykonanie kary w wypadkach, o których mowa powyżej (tj. w przypadku fakultatywnego zarządzenia wykonania zawieszonej kary) sąd może, uwzględniając dotychczasowy przebieg próby, a w szczególności wykonanie nałożonych obowiązków, skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę.

WAŻNE! Zarówno w przypadku wystąpienia obligatoryjnych, jak i fakultatywnych przesłanek zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej, zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Warto mieć również na uwadze to, kiedy postanowienie sądu o zarządzeniu wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności staje się wykonalne.

W przypadku, gdy zarządzenie wykonania zawieszonej kary jest obligatoryjne, wówczas postanowienie sądu wydane w tym względzie staje się wykonalne z chwilą wydania, chyba że sąd wydający postanowienie albo sąd powołany do rozpoznania zażalenia wstrzyma jego wykonanie. Co do zasady więc wystarczy w takim przypadku, jeśli postanowienie zostanie wydane w ostatnim dniu 6-miesięcznego okresu następującego po okresie próby.

Natomiast w sytuacji, gdy zarządzenie wykonania kary ma charakter fakultatywny, to aby mogło być ono wdrożone do wykonania, niezbędne jest nie tylko wydanie, lecz także uprawomocnienie się tego postanowienia, zanim upłynie 6-miesięczny termin rozpoczynający swój bieg po zakończeniu okresu próby.

Wszelkie wątpliwości w przedmiocie zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności pomoże rozwiać adwokat Angelika Rucińska prowadząca Kancelarię Adwokacką w mieście Poznań.