Zaprzeczenie ojcostwa – czy jest możliwe?

Z uwagi na obowiązujące w prawie polskim domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, niejednokrotnie można spotkać się z problemem, w którym okazuje się, że pomimo pozostawania w związku, mąż wcale tym ojcem nie jest, a mimo to został obciążony wszystkimi obowiązkami związanymi z rodzicielstwem, m.in. obowiązkiem płacenia na rzecz dziecka alimentów.

Tymczasem faktyczny, a zatem biologiczny ojciec dziecka, w dalszym ciągu wiedzie normalne życie i nie obciążają go z faktu posiadania potomstwa żadne zobowiązania, a z drugiej strony – pomimo chęci wychowywania swojego dziecka, nie przysługuje mu nad nim władza rodzicielska.

Pojawia się zatem pytanie – czy osoba, która została uznana za ojca pomimo, iż faktycznie nim nie jest, może się jakoś w tej sytuacji bronić? O tym czym jest zaprzeczenie ojcostwa, kiedy oraz w jakim terminie jest ono możliwe oraz jak uzyskać zaprzeczenie ojcostwa, dowiesz się z niniejszego artykułu.

Zaprzeczenie ojcostwa – na czym polega i kiedy jest możliwe?

Zaprzeczenie ojcostwa polega na prawnym podważeniu biologicznego ojcostwa mężczyzny, który aktualnie został za tego ojca uznany (jest wpisany jako ojciec w akcie urodzenia dziecka). Należy podkreślić jednak, że omawiana w niniejszym artykule instytucja zaprzeczenia ojcostwa odnosi się wyłącznie do osób pozostających w związku małżeńskim. Wynika to z faktu, że w k.r.o. jedyne domniemanie to domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki (również wtedy, gdy narodziny dziecka miały miejsce w ciągu 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa). Oznacza to, że nie jest możliwe zaprzeczenie ojcostwa dziecka pochodzącego spoza małżeństwa, ponieważ polskie przepisy nie przewidują instytucji domniemania ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego. Co więcej, nie można zaprzeczyć ojcostwa już w trakcie trwania ciąży kobiety. Ze złożeniem pozwu do Sądu należy poczekać do momentu porodu, choć oczywiście sam pozew wraz z wszystkimi dokumentami można przygotować wcześniej. W sprawach o zaprzeczenie ojcostwa nie wystarczy bowiem samo stwierdzenie przez daną osobę, że mężczyzna uznany za ojca dziecka nim nie jest. Trzeba to jeszcze należycie udowodnić, a o zaprzeczeniu ojcostwa ostatecznie może prawomocnie zdecydować wyłącznie Sąd. Jeżeli zatem zostaliśmy uznani za ojca dziecka, którym w rzeczywistości nie jesteśmy, należy przed właściwym Sądem wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa.

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa należy złożyć do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego. Strona pozwaną w takiej sprawie będzie:

• matka oraz dziecko, jeśli pozew składa mąż chcący zaprzeczyć swojemu ojcostwu;
• samo dziecko, jeżeli matka już nie żyje, a pozew składa mąż chcący zaprzeczyć swojemu ojcostwu;
• matka oraz mąż, jeśli pozew składa dziecko chcące zaprzeczyć ojcostwu męża swojej matki;
• dziecko oraz mąż, jeśli pozew składa matka chcąca zaprzeczyć ojcostwu swojego męża.

Do pozwu należy dołączyć potwierdzenie uiszczenia od niego opłaty, która aktualnie wynosi 200 zł. Obowiązkowym załącznikiem jest także odpis zupełny aktu urodzenia dziecka oraz aktu małżeństwa (lub innego dokumentu świadczącego o jego zakończeniu lub unieważnieniu, np. wyrok rozwodowy).

W pozwie musimy należycie wykazać fakt, że mąż (były mąż) matki, wpisany w akcie urodzenia dziecka jako ojciec, rzeczywiście nim nie jest. Oczywiście najlepszym sposobem na ustalenie tego jest przeprowadzenie badań DNA. Zatem z reguły w pozwie o zaprzeczenie ojcostwa zamieszcza się wniosek o przeprowadzenie dowodu z badań DNA dziecka oraz osoby wpisanej jako jego ojciec. Oczywiście badanie takie możemy zlecić również prywatnie i jego wyniki załączyć do pozwu. Z całą pewnością będzie to sposób szybszy, a niejednokrotnie również tańszy pod warunkiem, że strona pozwana nie zakwestionuje wyników tego badania. Dlatego do pozwu można dołączyć również wszystkie inne posiadane przez nas dowody, potwierdzające, że ojcem jest inna osoba aniżeli mąż matki dziecka.

Kto może wystąpić z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa?

Do wytoczenia przed Sąd pozwu o zaprzeczenie ojcostwa uprawnionych jest kilka osób, tj.:

• mąż matki (a zatem osoba uznana za ojca),
• matka,
• dziecko,
• prokurator.

Termin na zaprzeczenie ojcostwa

Termin do złożenia pozwu o zaprzeczenie ojcostwa będzie różnił się w zależności od tego, która z uprawnionych osób będzie go składać. Terminy te przedstawiają się w sposób następujący:

• dla męża matki – w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności;
• dla matki – w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko nie pochodzi od męża, ale nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności;
• dla dziecka – po osiągnięciu pełnoletności w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności;
• dla prokuratora – nie ma terminu. Prokurator może złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa w dowolnym czasie, jeśli tylko poweźmie informacje, że mężczyzna wpisany w akcie urodzenia jako ojciec dziecka, wcale nim nie jest. Wyjątkiem jest śmierć dziecka – gdy dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, powództwo takie można wytoczyć tylko do dnia, w którym by te pełnoletność osiągnęło. Jeżeli natomiast zmarło po osiągnięciu pełnoletności, nawet prokurator nie może wtedy wytoczyć takiego powództwa.

Zachowanie wyżej wskazanych terminów jest bardzo ważne, ponieważ w przypadku spóźnienia się z powództwem, mężczyzna wpisany w akcie urodzenia jako ojciec dziecka, co do zasady będzie wpisany tam już zawsze. Wiąże się to dla niego z wieloma konsekwencjami jak przede wszystkim obowiązek łożenia na dziecko alimentów oraz dokładania osobistych starań w jego wychowanie. Jedynym wyjściem z sytuacji jest zwrócenie się do prokuratora z wnioskiem o wytoczenie tego powództwa. Prokurator, jak zostało wskazane wyżej, ma nieograniczony termin i może złożyć pozew o zaprzeczenie co do zasady w dowolnym czasie. Co jednak ważne, może on to zrobić tylko wtedy, gdy wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. W przypadku składania takiego wniosku do prokuratora, trzeba w nim opisać wszystkie te same okoliczności co w pozwie i załączyć wszystkie wyżej opisane dowody, które wskazują na fakt, że mąż matki nie jest biologicznym ojcem dziecka.

Podsumowując, jeżeli jako mąż matki zostaliśmy niejako automatycznie uznani za ojca dziecka, nie oznacza to, że jest to sytuacja bez wyjścia. Przysługuje nam bowiem powództwo o zaprzeczenie ojcostwa. Ważne jednak, aby zachować wskazane przez ustawodawcę terminy do jego wytoczenia tak, aby nie pozbawić się szansy na sądowne ustalenie prawdy co do rzeczywistego biologicznego ojca dziecka. Pozew taki może złożyć również samo dziecka oraz jego matka. W przypadku chęci wystąpienia z takim powództwem, zachęcamy do skorzystania z porady prawnej adwokat Angeliki Rucińskiej, która pomoże sporządzić prawidłowy pozew o zaprzeczenie ojcostwa i przeprowadzić przez cały proces sądowy.