Alimenty na dorosłe dziecko

Pomimo, iż ustawodawca w żadnym przepisie nie określił górnego wieku, do którego dziecko jest uprawnione do otrzymywania alimentów, w społeczeństwie często panuje błędne przekonanie, że uprawnienie to wygasa wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletności.

Wbrew pozorom wcale nie jest to przesłanka do uchylenia alimentów. Owszem, obowiązek alimentacyjny, polegający na dostarczaniu środków utrzymania i wychowania, nie ma charakteru dożywotniego. Jednak zgodnie z k.r.o. rodzice muszą utrzymywać dziecko tak długo, aż nie stanie się ono w pełni samodzielne. Zatem nawet osoba dorosła może w dalszym ciągu być uprawniona do otrzymywania alimentów.

O tym co oznacza samodzielność dziecka uprawnionego do alimentów, jak długo trzeba płacić alimenty na dorosłe dziecko oraz jak można uchylić się od dalszego obowiązku płacenia alimentów na dorosłe dziecko dowiesz się z niniejszego artykułu.

Jaka jest wysokość alimentów na dorosłe dziecko?

Zgodnie z art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Dlatego też nie ma jednej kwoty, która każdy rodzic obowiązany płacić jest na dziecko w danym wieku. Wszystko będzie zależeć od konkretnych potrzeb dziecka, a także możliwości finansowych rodzica. Sytuacja ta będzie zatem odmienna w każdym przypadku.

Dla przykładu, jeżeli dziecko przewlekle choruje i musi na stałe przyjmować leki i mieć specjalną dietę, oczywistym jest, że kwota alimentów może być wyższa niż dla przeciętnego dziecka zdrowego, nie posiadającego specjalnych potrzeb. Wysokość w przypadku dziecka dorosłego, które mieszka samodzielnie i studiuje zależeć będzie też np. od miejsca zamieszkania. Inne są bowiem koszty utrzymania w dużym mieście jak Warszawa czy Poznań, a inne w małych miejscowościach.

Do jakiego wieku trzeba płacić alimenty na dziecko?

Jak zostało wskazane na wstępie, nie ma prawnie określonego konkretnego wieku, do którego rodzic musi płacić alimenty na dziecko. W każdym przypadku moment ten będzie zatem różny. Niekiedy obowiązek alimentacyjny wygaśnie, gdy dziecko ma 18 lat, innym razem gdy 21, a jeszcze innym dopiero w wieku 27 lat. Zgodnie bowiem z art. 133 § 1 k.r.o. rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest się w stanie samodzielnie utrzymać, chyba że dochody z majątku dziecka są wystarczające na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Przesłanką do uznania, że obowiązek alimentacyjny winien być uchylony jest zatem samodzielność dziecka.

Samodzielność dziecka – co oznacza?

W przepisach prawnych nie znajdziemy definicji tego, czym jest samodzielność.

Dlatego celem wyjaśnienia tego pojęcia należy odnieść się do poglądów doktryny i orzecznictwa. Zgodnie z utrwalonym od dawna stanowiskiem, obowiązek alimentacyjny rodzica względem dziecka wygasa, gdy dziecko osiągnie odpowiedni stopień fizycznego i umysłowego rozwoju oraz może się usamodzielnić – uzyskiwać środki na utrzymanie z własnej pracy. Na to kiedy dziecko osiągnie samodzielność ma zatem wpływ m.in. to czy po ukończeniu szkoły średniej podejmie dalsze kształcenie, np. studia dzienne, czy też od razu pójdzie na pełen etat do pracy.

W każdym jednak razie usamodzielnienie będzie po prostu polegać na tym, że dziecko bez jakiejkolwiek pomocy finansowej ze strony rodzica będzie w stanie zaspokoić wszystkie swoje podstawowe potrzeby jak przede wszystkim jedzenie, ubiór, miejsce zamieszkania itp. Najczęstszymi przykładami spotykanymi w praktyce, w których można uznać, że dziecko się w pełni usamodzielniło są przede wszystkim ukończenie studiów wyższych, szkoły średniej (jeżeli oczywiście nie zamierza podjąć dalszego kształcenia) bądź też zawarcie związku małżeńskiego.

W tym ostatnim przypadku dziecko zakłada już własną rodzinę, więc co do zasady jest zdolne do utrzymania siebie i rodziny. Jednak nawet jeżeli pomimo wejścia w związek małżeński dziecko nie jest zdolne do samodzielnego utrzymania się, to zgodnie z przepisami prawnymi zobowiązanym do alimentów przed rodzicami będzie małżonek. Dlatego też i w tym przypadku nawet pomimo niesamodzielności dorosłego dziecka, alimenty rodziców mogą wygasnąć.

Zakończenie przed dorosłe dziecko nauki, a obowiązek alimentacyjny

Wskazać jednak należy, że nie zawsze zakończenie przez dorosłe dziecko nauki, np. ukończenie studiów wyższych i zdobycie tytułu magistra, będzie z automatu oznaczało, że dziecko się usamodzielniło i jest zdolne do utrzymania się bez niczyjej pomocy.

Znalezienie pracy po ukończeniu studiów nie zawsze jest bowiem prostym działaniem i dzieje się szybko. Ważne jest jednak, że dziecko podejmuje odpowiednie starania, aby znaleźć stałe źródło utrzymania. Jak niejednokrotnie wskazywały Sądy, dziecko, które osiągnęło pełnoletność nie traci uprawnień do alimentów nawet, jeżeli zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, ale pod warunkiem, że podejmuje starania o kontynuowanie nauki, przejawiające się w realnych, a nie jedynie deklarowanych lub pozornych działaniach zmierzających do zdobycia wyższych kwalifikacji lub wykształcenia. Zaniechanie, więc realnych starań o podjęcie studiów przez pełnoletnie dziecko, wyklucza przedłużenie uprawnienia alimentacyjnego, oczywiście z zastrzeżeniem, że nie znajduje się w niedostatku (wyrok Sądu Rejonowego w Chełmnie z 18 marca 2020 r., sygn. III RC 17/19).

Powyższe wynika z faktu, że zgodnie z art. 96 k.r.o. na rodzicach ciąży jednak obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz o przygotowanie go należycie do pracy dla dobra społeczeństwa. Dlatego w miarę swoich możliwości powinni oni umożliwić dziecku proces nauki, w tym nie tylko zdobycie wykształcenia średniego czy zawodowego, ale także jeżeli dziecko wyraża taką wolę – ukończenie studiów wyższych.

Co więcej w przypadku niektórych zawodów jak prawniczych czy lekarskich, nawet ukończenie studiów nie wystarcza na zdobycie kwalifikacji zawodowych. Zatem w tym przypadku wydłuża się okres obowiązku alimentacyjnego względem dziecka. Zwolnienie rodziców z tego obowiązku uzasadnia wyłącznie ta okoliczność, że dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie, a więc np. gdy pracuje i studiuje zaocznie, albo też, że przed podjęciem studiów najpierw dłuższy czas pracowało i zarabiało.

W kontekście powyższego warto jeszcze zaznaczyć, że oczywiście dziecko nie może studiować w nieskończoność, aby pobierać alimenty. Jeżeli bowiem dziecko jest już pełnoletnie i przygotowane do pracy, np. ukończyło jeden kierunek studiów, ale podjęło drugi, który celowo zaniedbuje (nie przychodzi na egzaminy, poprawia rok itp.), takie działanie może być podstawą do ustania obowiązku alimentacyjnego rodziców (wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 1980 r., sygn. III CRN 144/80).

Dożywotnie alimenty na dziecko – czy są możliwe?

W tym miejscu wskazać należy, że w życiu mogą zdarzyć się sytuację, w których obowiązek płacenia na rzecz dziecka alimentów będzie na rodzicu ciążył nawet dożywotnio. Sytuacja taka może mieć miejsce, gdy niezdolność do samodzielnego utrzymania dziecka wynika z przesłanek od niego niezależnych takich jak na przykład choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, niepełnosprawność bądź nieuleczalna choroba. Na świecie występują bowiem takie choroby, które powodują, iż dziecko nigdy nie będzie zdolne do samodzielnej egzystencji.

Obowiązek alimentacyjny rodzica trwa wtedy nadal niezależnie od wieku dziecka.

Jak uchylić się od płacenia alimentów na dorosłe dziecko?

W pierwszej kolejności należy oczywiście wskazać, że alimenty nie zostaną uchylone niejako automatycznie tylko dlatego, że dorosłe dziecko osiągnęło samodzielność. Konieczne jest wydanie przez Sąd stosownego orzeczenia, w którym zostanie stwierdzone, że obowiązek ten ustał. Sąd wyda orzeczenie po przeprowadzeniu postępowania, które rodzic może zainicjować składając pozew o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Pozew powinien zostać złożony do Sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego.

Pozew taki podlega opłacie, której wysokość zależna jest od wartości przedmiotu sporu. W przypadku pozwu o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego będzie nią suma alimentów za jeden miesiąc pomnożona razy 12, a więc suma alimentów za cały rok. Od tej sumy zależeć będzie opłata od pozwu, której wysokość znajdziemy w art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W tym miejscu warto jeszcze zaznaczyć, że w takim pozwie możemy żądać nawet uznania przez Sąd, że stosunek alimentacyjny wygasł z mocą wsteczną, a zatem np. rok przed złożeniem przez nas pozwu.

Ważne jest jednak, aby wskazać konkretną datę, z którą doszło do ustania obowiązku alimentacyjnego. Każde twierdzenie zawarte w pozwie należy oczywiście dobrze uzasadnić. W kontekście żądania ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego należy wskazać, że Sąd orzeknie tak tylko, gdy zawrzemy takie wyraźne żądanie, a nie z własnej inicjatywy. W innym wypadku orzeczenie Sądu odniesie skutki tylko na przyszłość.

Podsumowując, nawet pomimo osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości, na rodzicu w dalszym ciągu ciąży obowiązek płacenia na jego rzecz alimentów. Jeżeli dziecko mimo dorosłego wieku w dalszym ciągu nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, np. kontynuuje naukę na studiach i nie ma jeszcze możliwości podjąć pracy, obowiązek rodzica trwa nadal. Jeżeli jednak dorosłe dziecko celowo czyni wszystko, aby nie stać się w pełni samodzielnym, możemy starać się o orzeczenie przez Sąd wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

W takim przypadku warto udać się do profesjonalnego pełnomocnika, który udzieli fachowej porady prawneji pomoże sporządzić odpowiedni wniosek do Sądu oraz przeprowadzić przez całe postępowanie w sprawie uchyleni alimentów.